Niet alle hulp loopt dood

Welke hulp?

‘Uiteraard zal deze publicatie heel wat ophef veroorzaken in de sector van de ontwikkelingssamenwerking,’ zegt Pol De Greve, directeur van Broederlijk Delen, ‘maar jammer genoeg geeft de auteur in haar druk geciteerde uitspraken niet heel duidelijk aan dat haar kritiek gericht is op overheidssteun. Daardoor ontstaat bij het brede publiek de indruk dat Moyo alle vormen van hulp op één grote hoop gooit en in zijn geheel afwijst. Maar dat is niet echt haar bedoeling. Wie het boek leest, constateert dat Moyo het alleen heeft over de zogenaamde directe budgetsteun aan overheden, met andere woorden over het geld dat Westerse landen en internationale organisaties als de Wereldbank aan de Afrikaanse regeringen ter beschikking stellen.’ Over de hulp van ngo’s spreekt Dambisa Moyo zich positief uit. Zo stelt ze dat  het goede werk van ngo’s soms de indruk geeft dat alle hulp goed is, terwijl dat niet zo is voor de miljoenen euro’s die jaarlijks rechtstreeks naar overheden van ontwikkelingslanden vloeien.

Overheidssteun bevordert corruptie

Directe hulp aan overheden helpt niet, volgens Moyo. Meer zelfs: die hulp ligt mee aan de basis van armoede in Afrika. ‘Hulp was en is een politieke, economische en humanitaire ramp voor de meeste ontwikkelingslanden’, schrijft ze. Waarom? De leningen en giften die overheden in ontwikkelingslanden krijgen, bevorderen corruptie en conflicten, en remmen het vrij ondernemerschap af. Hulp maakt landen afhankelijk van anderen. Ze verliezen hun vermogen om zelf de touwtjes in handen te nemen en op onafhankelijke wijze vooruit te denken. Talentvolle en ambitieuze personen emigreren om te ontsnappen aan de verstikkende bureaucratie. Overheden leggen verantwoording af aan de donoren maar niet aan hun eigen burgers. Zo krijgen participatie en democratie geen eerlijke kans.

Betere en meer efficiënte hulp

‘Soms slaat Moyo de spijker op de kop’, vindt Pol De Greve, ‘want directe steun aan overheden leidt inderdaad vaak tot corruptie en spoort weinig aan tot een daadkrachtig en innovatief beleid. Hulpafhankelijkheid heeft ernstige bijwerkingen. Maar hulp heeft ook positieve resultaten, en die noemt Moyo niet: in vergelijking met twintig jaar geleden sterven er minder kinderen, kunnen meer mensen lezen en schrijven, gaan meer kinderen en vooral meer meisjes naar school, kunnen miljoenen armen via kleine leningen aan investeringskapitaal geraken, beschikken talloze mensen die aan aids lijden nu over antivirale geneesmiddelen, hebben veel mensen nu toegang tot drinkbaar water, enzovoort.’ Moyo haalt vaak oorzaak en gevolg door elkaar, en haar stellingen zijn soms weinig onderbouwd. Zo stelt ze dat de afwezigheid van hulp op natuurlijke wijze tot goed bestuur leidt. Het feit dat armoede blijft bestaan is niet noodzakelijk het gevolg van het feit dat hulp bestaat, zoals Moyo beweert, maar eerder een gevolg van de manier waarop hulp wordt verstrekt. ‘Wat we daarom wel van Moyo’s analyse onthouden, is dat te weinig overheidssteun goed gebruikt wordt, en dat misbruiken zo goed als nooit afgestraft worden. Corrupte overheden blijven hulp krijgen, ook al is dat vaak om humanitaire redenen. We moeten dus naar betere en meer efficiënte hulp, niet naar een drastische afschaffing,’ aldus nog Pol De Greve.
In een uitgebreidere Q&A op www.broederlijkdelen.be bespreekt Broederlijk Delen de inhoudelijke argumenten van Dambisa Moyo.

Op vrijdag 18 september komt Dambisa Moyo naar Gent voor een MO*lezing over dit onderwerp. Bekijk het volledige programma van de avond en schrijf u in via jan.buelinckx@mo.be.