Pleidooi voor burgerpolitiek

Op de eerste tekenen van stijgende ergernis onder de bevolking, zijn tot op vandaag alleen maar oukazes gevolgd over ‘de kiezer’, ‘de democratie’, ‘ wij en zij’ enzovoort. De Wever gaat zelfs verder door publiek te zeggen wat al zijn collega-onderhandelaars alleen maar durven denken; namelijk dat “de verkiezingen de enige democratische uiting zijn”. We lezen: protesteren mag, maar de Wetstraat moet er geen gram rekening mee houden. Tegelijkertijd wil onder onze volksvertegenwoordigers niemand echt verantwoordelijkheid opnemen voor de impasse. Noch de gelen, noch de roden, noch de anderen.

Betogen op 23 januari, Camping 16, ‘Niet in onze naam’ in de KVS en de baarden van Benoit Poelvoorde; voorlopig probeerden we aan politiek te doen zonder echt aan politiek te doen. We brachten een soort lightversie van buitenparlementaire politiek.

Burgerpolitiek vs. de Wetstraat

Alle drie de scenario’s die de Wetstraat voorlegt, leiden heel misschien tot een regering, maar zeer zeker tot democratische regressie. Verder onderhandelen is geen oplossing op korte termijn, een noodregering zal als weinig legitiem ervaren worden en nieuwe verkiezingen onder dezelfde omstandigheden zullen een gelijkaardig resultaat opleveren. Wat er hier ook van gebeurt, een steeds grotere groep mensen zal zich afkeren van ‘de politiek’ en tegelijkertijd ook van het politieke en zelfbewustzijn.

Als beloning voor haar falen, krijgt de Wetstraat dus nog meer macht in handen. We komen hier terecht in een vicieuze cirkel waar de gebrekkige betrokkenheid van de burgers leidt tot een kortsluiting die de mensen nog verder wegjaagt van een noodzakelijke actieve rol.

Net om die reden is er vandaag nood aan een meer en meer ingrijpende vormen van burgerpolitiek. De betoging op 23 januari was een voorlopig hoogtepunt dat kan zorgen voor een ommekeer. De voorwaarde is dat we het hier niet bij laten en dat er nieuwe, meer diepgravende initiatieven volgen. Dat is nodig, want zonder overdrijven kunnen we zeggen dat als we niet met z’n allen uit die vicieuze cirkel stappen, onze democratie op het spel staat. Niet het formele systeem natuurlijk met kiezers en zetels, maar de noodzakelijke praktijk van een steeds uitbreidende groep betrokken burgers met steeds meer onderbouwde meningen over steeds meet thema’s en dus een almaar groeiende impact op wat er wel of niet gebeurt in bedrijven, scholen, buurten enzovoort.

Uitgaand van de ervaring van de laatste maanden en de (f)lauwe reacties op de betoging van zondag lijken politici van alle strekkingen te denken dat hoe minder mensen meedoen op eigen verantwoordelijkheid, hoe beter het is voor de democratie. Dat is een gevaarlijke situatie voor een samenleving.

Het hier verdedigde ‘primaat van de politiek’ leidde al tot teveel ‘particratie’ (de partijen die alles beslissen buiten het parlement om). De volgende stap is misschien zelfs een ‘dictatuur van de Wetstraat’, waar parlement noch burger aan te pas komen. Meer dan ooit zullen de beleidspartijen dan allerlei beslissingsmodellen vastbetonneren in zichzelf en achter de schermen. Wie pleit voor een noodregering of ‘zakenkabinet’ slaat alvast die richting in.

Ons antwoord is dat het vandaag niet langer over Vlamingen vs. Franstaligen kan gaan. In die zin is het zelfs ontoereikend om in te zetten op eenheid of solidariteit. Vandaag is het tijd om een nieuwe confrontatie aan te gaan die alle voorgaande opheft. We ontdekken een vastgeroeste (bijna letterlijk te nemen!), zelfingenomen Wetstraat die zich stoort aan het politieke ontwaken van haar burgers. De bevolking is gedegradeerd tot ‘kiezer’; een soort croupier die de kaarten schudt en deelt, maar zelf niet mag meespelen.

‘Het is het doel van burgerpolitiek te slagen waarin de grote partijen falen: de democratie versterken, verbreden, verruimen, verdiepen.’

Nochtans is het doel van die burgerpolitiek te slagen waarin de grote partijen falen: de democratie te versterken, verbreden, verruimen, verdiepen.

Operatie HOPE

Om hier iets aan te doen zullen we nieuwe open democratische ruimtes moeten creëren en de confrontatie aangaan met de Wetstraat op basis van eigen originele ultimatums en eisen.

We kunnen werk gaan maken van wekelijkse lokale burgerwakes die zich opwerpen als controleur van de Wetstraat en volgende acties bespreken en plannen. De wakes kunnen overal in het land plaatsvinden en – waarom niet – in Brussel Nederlandstaligen, Franstaligen en alle andere taligen samenbrengen. Zo ontstaat een soort van ‘Nationale Dialoog’ die zich afzet tegen de ruis de grote partijen produceren. Ook van Reybroucks voorstel van een paar maanden terug in Le Soir en De Standaard kan dan weer worden opgediept (1), want waartoe leidt een open Nationale Dialoog beter dan tot een volle Heizel, massa’s ontmoetingen, debatten en nieuwe hoop op een uitweg uit de impasse waarin iedereen zich kan vinden?

En tegelijkertijd kunnen we eindelijk de stap zetten ook eens harde taal te spreken. Want bij het moment dat we weer in onze eigen Naam gaan spreken (omdat we niet langer een goed gevoel hebben bij volksvertegenwoordigers die in onze Naam spreken), hoort nu eenmaal het dreigement dat we dat misschien wel zullen moeten blijven doen.

Om te zeggen dat we niet zullen ophouden tot er oplossingen komen. Dat we zelf oplossingen zullen bedenken en doorvoeren als onze verkozenen het niet doen. Dat we opnieuw op straat zullen komen; zowel als er plots zomaar een noodregering opduikt (want we willen structurele oplossingen, geen oplapwerk) als wanneer er in maart nog geen echte regering is. Dat we het niet zullen pikken als er nieuwe verkiezingen komen en de onderhandelaars en hun onbekende collega’s in het parlement op onze kosten (via de partijdotaties) tonnen papier gaan verspillen aan verwijtende taal en wollige slogans. Dat we iedereen op tv willen zien, niet enkel degenen die al verkozen zijn of wie “zegt wat iedereen denkt” en niet alleen de vertegenwoordigers of would be-vertegenwoordigers van onze ‘taalgroep’.

Er ligt hier een nieuwe wereld voor ons open. Zolang we niet plooien voor deze onverkwikkelijke situatie, zolang we al onze verbeeldingskracht gebruiken om hier en nu de democratie te versterken (iets waar de Wetstraat duidelijk niet in slaagt), en zolang we maar op zoek gaan naar nieuwe eerlijke, billijke, democratische manieren om er uit te geraken.

Misschien dat het dan ook tijd is om operatie SHAME om te zetten in een operatie HOPE.

(1) http://www.lesoir.be/debats/chroniques/2010-09-23/il-faut-une-conference-nationale-pour-la-belgique-794710.php

Natan Hertogen is historicus en actief in een aantal sociale bewegingen. Deze tekst werd al mee ondertekend door Thomas Decreus (filosoof), Andy Vermaut (bediende), Gregory Cremmerye (maatschappelijk werker), Karim Zahidi (filosoof), Caro Bridts (opbouwwerkster), Elias Vlerick (arbeider automobiel), Siggie Vertommen (onderzoekster), Pieter Lein (ambtenaar), Stéphanie Staiësse (maatschappelijk werkster), Joris Heylen (landbouwingenieur), Joeri Willekens (productontwikkelaar)