Leven in verscheidenheid

1. De langverwachte (of gevreesde) dag is nabij: 4 mei. Volgende zondag wordt in het departament Santa Cruz een referendum gehouden, waarbij de statuten voor autonomie aan de bevolking ter goedkeuring worden voorgelegd. Dit referendum is door de centrale regering van Evo Morales onwettig verklaard, want de organisatie ervan is niet gebeurd in overeenstemming met de grondwet. Vooral twee gevaren bedreigen dit gebeuren: 1. dat hierbij Bolivia feitelijk uit mekaar valt; 2. dat dit gepaard gaat met uitbarstingen van geweld.
 
2. Dat het bestuur van het land gedecentraliseerd moet worden, daar is iedereen het over eens. Er zijn verscheidene vormen van autonomie in de maak: regionale, departamentale, etnisch-culturele en gemeentelijke. Het twistpunt is dat men vindt dat dit niet op deze manier en onder de leiding van deze mensen (de oligarchie van Santa Cruz) kan gebeuren. Een brede volkslaag in Santa Cruz verzet zich dan ook tegen dit referendum en zegt niet te zullen deelnemen. Het conflict is dus niet alleen met de westelijke hoogvlakte, maar is ook in Santa Cruz zelf aanwezig. In gans het land zijn dezer dagen tal van manifestaties aangekondigd voor de eenheid van het land en voor de vrede. Velen zijn akkoord met meer zelfbestuur, vrijwel niemand met afsplitsing van Bolivia.
 
3. Met de organisatie van dit autonomie-referendum heeft men alvast reeds bekomen dat het nationale referendum voor de goedkeuring van de nieuwe grondwet wordt uitgesteld. Na 4 mei hoopt men de uitslag van de volksraadpleging te kunnen aanwenden om dit project naar de prullemand te verwijzen en zo een van de grootste betrachtingen van de regering van Evo Morales ongedaan te maken. Liever baas blijven desnoods alleen maar in het Oosten van het land, dan een nieuw Bolivia te laten geboren worden, dit is wat de rijke-blanke minderheid in Santa Cruz, daarin gesteund door buitenlandse belangen, verkiest.
 
4. Normaal zal volgende zondag alles rustig verlopen. Internationale organisaties willen het referendum geen legaal karakter geven, door waarnemers te sturen. De volksorganisties worden door de regering aangemaand geen mensen naar Santa Cruz te sturen. Er zijn haarden van regeringsgezind verzet (San Julian, Yapacani, Plan 3000), maar als het dan toch tot geweld zou komen, dan zal dit eerder zijn oorsprong vinden in radicale minderheidsgroepen (het neonazisme is Santa Cruz), misdaadbendes of ophitsing door massa-media (TV, radio). Volgende zondag en maandag komt Bolivia, hoe dan ook, in het wereldnieuws.
 
5. Intercultureel samenleven op basis van gelijkwaardigheid, daar komt het nu op aan. Verschillen kunnen daarbij geaccentueerd of weggemoffeld worden. Dat viel me op, een paar weken geleden, tijdens een symposium met enkele mensen van El Alto (La Paz) en van Oruro. De tegenstellingen tussen de Andeswereld en de “dominante” samenleving werden in geuren en kleueren uiteengezet, maar het verschil tussen beide plaatsen kwam gewoon niet ter sprake. El Alto is een jonge stad met een bevolking die overwegend uit de Aymara-dorpen overkwam. Oruro is een oude mijnstad die ook stilaan door mensen uit de omliggende dorpen (Aymara en Quechua) wordt omsingeld en ingepalmd. In El Alto voert men een defensief anti-discours (zoals 10-20 jaar geleden in Oruro) tegen de “anderen” die daarnaast in het lager gelegen La Paz wonen. Hier in Oruro is, zonder veel woorden maar met een onstuitbaar economisch en politiek overwicht, een onopvallende overname van de stad aan de gang door de autochtone bevolking. Op beide plaatsen is men een nieuwe identiteit aan het uitbouwen. De Andesvolkeren veroveren de steden.
 
6. Dat mensen uit El Alto en Oruro samen rond de tafel gaan zitten om over hun  gemeenschappelijke problemen uit te wisselen is een nieuw gerbeuren, waar muziek in zit. Het was mogelijk dank zij Koen De Munter, die sinds enkele jaren antropologisch onderzoek verricht in El Alto, de resultaten daarvan in boekvorm (uitgegeven door CEPA) ter beschikking stelde van de betrokkenen en op basis daarvan de uitwisseling op gang trok. Dat kon- en dat mag ook wel eens gezegd worden - dank zij de VLIR (Vlaamse Interuniversitaire Raad) die dergelijke initiatieven steunt. CEPA heeft tot nu toe vooral relaties met de universitiet van Gent voor een studie rond het ecologsich bewustzijn van de Andesvolkeren, biochemisch onderzoek en het zoeken naar alternatieven voor vervuiling door mijnbouw en binnenkort ook voor een historische studie.
 
Vandaag. 1 mei, vierden wij de 49ste verjaardag van radio Pio XII, de Oblatenradio in Bolivia (Siglo XX, Oruro en Cochabamba), een radio die wou bekeren maar meteen ook bekeerd werd: tot de sociale en politieke strijd van de mijnwerkers en om op te komen voor de verdediging van de rechten van de Andesvolkeren op een eigen cultuur, gronden en waters en de natuurlijke hulpbronnen in hun territorium.
 
De autonomie-geschiedenis in Bolivia is nog lang niet ten einde.
Tot na het referendum,