Het controlesysteem van de ILO is in gevaar (4)

De commissie van experts onder vuur

Een commissie van maximaal 20 experts bestaat uit toprechters en erkende topjuristen uit de hele wereld. Zij komen elk jaar einde november, begin december gedurende 3 weken samen om op basis van verslagen van regeringen, vakbonden en werkgeversorganisaties uit te maken in welke mate de lidstaten aan de conventies van de ILO voldoen. Op basis van hun rapport kiest de Commissie van de Normen - die voor de werknemers geleid wordt door ACV-voorzitter Marc Leemans - tijdens de Internationale Arbeidsconferentie in juni 25 gevallen die besproken worden en waarover conclusies geformuleerd worden. De werkgevers vinden al een tijd dat deze experts te ver gaan in hun interpretatie van de conventie 87 over syndicale vrijheid, wanneer het gaat over het stakingsrecht. Tijdens de “Koude Oorlog-periode” was dit zowel voor werkgevers, westerse regeringen en vrije vakbonden een symbool van vrijheid, ideaal om mee op te scheppen tegen de vertegenwoordigers van het communistisch blok. Het stakingsrecht prijkt in de grondwet van democratische westerse staten en werd opgenomen in het Europees Handvest. Het zijn uitgerekend de Europese werkgevers die de aanval op het stakingsrecht hebben ingezet. Het komt hen niet meer uit.

Het gaat niet alleen over het stakingsrecht

De Anglofone werkgeversgroep (ook uit Noord-Amerika en andere continenten) leidt de strijd. De anderen vinden wel dat deze groep ingehuurde advocaten (het zijn geen echte werkgevers of werkgeversorganisaties) te ver gaat maar het dient hen wel. Ze gaan dus niet in tegen deze “tea-party” binnen de werkgeversgroep die niet minder of meer wil dan de “shut-down” van het supervisiesysteem van de ILO. Het is de hardliners te doen om de afbraak van het succes van de experts. Deze worden in hun interpretaties toenemend gevolgd door rechtbanken en hoven over de hele wereld.

Daarom willen de werkgevers op de kaft van het rapport van de experts één vernietigende zin, die ongeveer klinkt als: “Wat volgt zijn enkel adviezen, die slechts waarde hebben als de werkgevers, werknemers, regeringen hierover eenparig tot een conclusie zijn gekomen.” Gezien de Commissie van de Normen jaarlijks slechts 25 gevallen kan bespreken, is duidelijk dat het voor de hardliners onder de werkgevers erom te doen is het werk van de experts als richtingaanwijzer onderuit te halen. Het gaat dan niet alleen over het stakingsrecht, maar ook over andere conventies die niet goed (meer) liggen bij de werkgevers.

Het “Swiss Chalet Process” legde de puzzelstukken op tafel

Er werden twee informele maar (te) grote vergaderingen gehouden met werkgevers, werknemers en regeringen. De werknemers formuleerden voorstellen, de werkgevers verroerden geen vin, de regeringen keken toe. Daarop bemiddelde de Zwitserse regering tussen werkgevers en werknemers. Inmiddels was de leiding van de werkgeversdelegatie tweemaal gewijzigd. De harde Engelse advocaat moest de baan ruimen voor een minstens even harde Amerikaanse advocaat tot recent mijn tegenpool, de internationale werkgeversvoorzitter (de Argentijn Daniel Funès de Rioja) de onderhandeling in handen heeft genomen. Dat zou kunnen duiden op een verschuiving bij de werkgevers.

Vooral het “Swiss Chalet Process” zoals het door de enen vriendelijk en door anderen (vooral regeringen) plagend/tergend wordt genoemd, had als voordeel dat onder leiding van de heel deskundige Zwitserse ambassadeur Jean-Jacques Elmiger de gesprekken heel open gevoerd werden. Dat was helemaal anders dan de vergaderingen met advocaten die niets met sociaal overleg te maken hebben en geen enkele verantwoordelijkheid hoeven te nemen. Maar nu liggen alle puzzelstukken heel duidelijk zichtbaar op tafel.

Naar een oplossing in maart 2014?

De Raad van Bestuur gaf opdracht aan directeur-generaal Guy Ryder om voor de Raad van Bestuur van maart 2014 na aparte consultatie met regeringen, werkgevers en werknemers een voorstel uit te werken. Hij kan zich baseren op de reeds gevoerde onderhandelingen, waar hij deel van uitmaakte. Zonder in de kaarten van de directeur-generaal te kunnen kijken, zal hij moeilijk anders kunnen dan de “constitutie”, de grondwet van de ILO als baken te nemen. Die zegt dat er in geval van conflict over een interpretatie van een conventie of van een deel ervan twee mogelijkheden zijn, ofwel wordt het probleem door de Raad van Bestuur verwezen naar het Internationaal Hof van Justitie in Den Haag ofwel wordt het probleem beslecht door een interne rechtbank, een rechtbank met een openbaar ministerie, met pleidooien en met een vonnis van onafhankelijke rechters dat bindend is voor iedereen. Deze rechtbank werd tot nu toe niet opgericht, zolang de experts niet in vraag gesteld werden, was er geen probleem. Het Internationaal Vakverbond vindt die interne rechtbank prima maar bereidt zich inmiddels voor om in geval van nood naar het Internationaal Grondwettelijk Hof te trekken. Het voordeel van een rechtbank is dat voor alles wat door de Raad van Bestuur niet naar de rechtbank verwezen wordt, de interpretaties van de experts, opgebouwd gedurende meer dan 90 jaar, geldig blijven. De Raad van Bestuur van maart 2014 wordt dus heel belangrijk voor de ILO en voor de bescherming van de werknemers waarvoor de ILO werd opgericht.