Straffeloosheid in Colombia

De drugsbaas Macaco kocht in 1998 drie paramilitaire blokken op (rond de vijfhonderd gewapende mannen elk) ter bescherming van cocavelden en exportroutes.  Hij stelde hiermee zijn rijkdommen veilig en begin 2006 kon hij op deze manier bovendien onder het paramilitaire demobilisatieproces vallen. Het demobilsatieproces dat volgens president Uribe een einde maakte aan het paramiltarisme in 2005, gaf de paramilitaire commandanten en hun voetvolk tientallen juridische voordelen. Zo was er nauwelijks aandacht voor het recht op “waarheid” van de slachtoffers en werden banden  met de Colombiaanse staat en het leger, grote bedrijven en duizenden massamoorden onder het tapijt geschoven. Rijkdommen verkregen uit de drugshandel en structureel geweld werden massaal gelegaliseerd, en de slachtoffers zagen hun recht op reparative in rook opgaan. De straffen die de paramilitaire commandanten moeten uitzitten zijn miniem in vergelijking met de verschrikkingen en de massamoorden waarvoor ze in de afgelopen twintig jaar verantwoordelijk zijn geweest. In praktijk betekende de straf een paar jaar in een luxe gevangenis doorbrengen om vervolgens te kunnen genieten van een riant pensioen. De geinstutionaliseerde straffeloosheid maakt op deze manier een einde aan het recht van de slachtoffers op gerechtigheid.

Begin april vroeg de Verenigde Staten om de uitlevering van Macaco vanwege zijn betrokkenheid bij drugshandel. De beweging van slachtoffers van staatsgeweld wist via juridische mechanismes de uitlevering nog een aantal weken tegen te houden met het argument dat hun recht op waarheid, gerechtigheid en reparatie hiermee totaal werd ontkent. 6 mei maakte het hooggerechtshof met een juridische uitspraak alsnog de weg vrij voor Macaco en diezelfde avond vertrok een vliegtuigje met de grootste drugsparamilitair van Colombia en zijn familie richting Miami.

In de nacht van afgelopen  12 op 13 mei  volgden veertien van de belangrijkste paramilitaire leiders de voetsporen van Macaco, richting de Verengide Staten. Onder hen bevonden zich onder andere Mancuso, Jorge 40, Ramiro Vanoy, Don Berna en Hernán Giraldo, gezamenlijk verantwoordelijk voor rond tienduizenden moorden. Volgens de regering zouden de paramilitaire leiders indirect vanuit de gevangenis via derden nog steeds betrokken zijn bij crimínele activiteiten.

De wet van Gerechtigheid en Vrede , die het demobilisatieproces van paramilitairen reguleert, condicioneerde vanaf het begin de juridische voordelen aan het stop zetten van alle crimínele activiteiten. Volgens nationale mensenrechenorganisaties hebben paramilitairen echter sinds het begin van de onderhandelingen over hun militaire demobilisatie in 2002 elk jaar een gemiddelde van 600 mensen vermoord en is de drugshandel vrolijk verder gegaan. Het feit dat de paramilitaire leiders vanuit hun gevangenis mensen lieten vermoorden en drugs het land uit scheepten,maakt dat het hooggerechtshof en de regering deze juridische voordelen onder international druk wel moesten annuleren. Maar is uitleveren aan de Verenigde Staten de enige oplossing?

Slachtoffers van het geweld van de Colombiaanse staat en haar illegale arm, de paramilitairen, hebben sinds het begin van de wet van Vrede en Gerechtigheid gezegd dat het demobilisatieproces een farce is en dat de paramilitairen onder het reguliere rechtssysteem moeten vallen. De straf zou in dat geval met tientallen jaren omhoog gaan. In plaats van de paramilitaire leiders uit te leveren aan de Verenigde Staten eisen de slachtoffers dan ook dat deze in Colombia door het reguliere rechtssysteem berecht worden.

Uitleveren aan de Verenigde Staten betekent dat de straffen laag blijven. De paramilitairen zijn in de VS niet aangeklaagd vanwege mensenrechtenschendingen, noch vanwege hun banden met politici en internationale bedrijven. De aanklacht tegen de para’s is slecht vanwege drugshandel, waarbij de straf flink verminderd kan worden als er namen, routes en rijkdommen worden ingeleverd. Bovendien is het onmogelijk om de paramilitaire commandanten voor het Internationaal Gerechtshof te slepen, een initiatief waar slachtoffers al een paar jaar mee bezig zijn, aangezien de Verenigde Staten de jurisdictie van het internationaal gerechtshof niet erkennen.

De slachtoffers van het geweld zien hun recht op waarheid, gerechtigheid en reparatie met de uitlevering van de 14 commandanten in een vliegtuig van de DEA in de horizon verdwijnen. Bovendien is de uitlevering een erkenning van de regering dat de demobilsatie van de paramilitaire structuren in het land niet is gelukt. Het uitleveren van 14 commandanten die al in de gevangenis zitten verandert niets aan deze situatie. De voordelen van uitleveren zijn vooral voor de paramilitaire commandanten zelf en de mensen die direcht aan hun structuur verbonden zijn. In de juridische processes van de afgelopen twee jaar hadden de paramilitaire commandanten al tientallen militaire commandanten, politici en bedrijven direct in verband gebracht met hun illegale structuur. De achterban van president Uribe, die in het afgelopen jaar in het parapolitieke schandaal al meer dan honderd lokale, regionale en nationale politici achter slot en grendel heeft zien verdwijnen, kan nu weer opgelucht ademhalen.

De familieleden van de paramilitairen zijn inmiddels hun koffers aan het pakken om zich ook in de VS te gaan installeren. Een tweede Klein Havana, zoals dat is gevormd door extreemrechtse Cubanen in Miami, zal binnenkort vergezeld worden door een Klein Itagui of een Klein Colombia, gevormd door paramilitairen, narcos en hun familieleden, die met alle vrijheid kunnen genieten van hun 4 wheel drive en zwembad.