Verhalen over toenemend leed uit heel Birma

Sai Moe is een jonge dertiger en zat dikwijls op straat voor mijn hotelletje, nabij Sule Pagoda, met behulp van enkele boekjes zijn Spaans bij te schaven. Hij wachtte op toeristen, net zoals zijn vriend die dan weer Duits studeert. Het waren erg moeilijke tijden voor hen als gidsen, vruchteloze dagen zonder inkomen. Nu is het nog moeilijker. Hij schreef me dat er geen toeristen meer zijn en alles is veel duurder geworden. Werken in de toeristensector was sowieso een harde en riskante zaak. Niet alleen gidsen bedelden om klanten, ook als eigenaar van een hotel of restaurant, die te duur zijn voor de lokale bevolking, kon je maar best ook een andere bron van inkomsten hebben. Er waren weinig toeristen toen ik in Birma was. Nu kan je ze misschien op één hand tellen. Met stijgende olieprijzen waren ook de fietstaxibestuurders wanhopig. Mijn vriend uit Mandalay vroeg me meerdere keren een oproep te doen om meer Foreign Independent Travellers (FIT) naar Birma te lokken. De lokale bevolking kon zich steeds minder een paar duizend kyat veroorloven voor een korte rit en deed steeds meer te voet. Hij was heel boos om het regime en met veel wroeging betaalde hij voor zijn werkvergunning maar verklaarde zich gelukkig een uitlaatklep te hebben dankzij zijn beheersing van het Engels die hem bovendien ook een groter inkomen gaf dan zijn vele semiwerkloze collega’s. Lang geleden vroeg Aung San Suu Kyi toeristen om niet te komen en deze uitspraak houdt spijtig genoeg nog steeds mogelijke kritische ogen weg uit Birma. Nu de junta vette inkomsten haalt uit haar export van gas, teak en andere natuurlijke bronnen heeft toerisme, en zeker reizigers die met de rugzak en een klein budget rondtrekken, weinig invloed op het doen en laten van het leger. Integendeel, zo gauw het mogelijk is zouden we massaal naar Birma moeten afreizen.
Na de cycloon is alles duurder geworden. “Er hebben heel wat mensen honger in Rangoon”, schreef mijn vriendin die net haar schoonouders uit Rangoon naar Singapore haalde. Zelf woont ze daar sinds een maand met weinig vooruitzichten op een terugkeer naar Birma vanwege de politieke activiteiten van haar man. Naast veiligheid speelde hoop voor haar kinderen ten koste van een diepgewortelde liefde voor haar land een belangrijke rol bij deze moeilijke keuze voor emigratie. Ze meldde ook een diepe angst voor het verdwijnen van de reeds beperkte ruimte voor Christenen in de maatschappij wanneer de Boeddhistische monniken straks weer op straat zouden komen. En recht evenredig met het toenemende leed wordt er in Birma steeds meer gebeden om hulp van God. Burma Campaign UK (http://www.burmacampaign.org.uk/pm/news.php) rapporteert ook over systematische discriminatie van de Karen-minderheidsgroep bij de bedeling van voedsel en andere hulpmiddelen.
In de regio die veel minder door de cycloon getroffen werd ten noord westen van Rangoon werden mijn vrienden slachtoffer van het anti-oppositie beleid van het leger. Op 10 mei, de dag van het referendum, werden Bude, 25, en drie van zijn vrienden gearresteerd vanwege hun No campaign. Als leiders van een voornamelijk ondergrondse jeugdbeweging met lokale vertakkingen verspreid over een regio bijna zo groot als Vlaanderen en hun educatieve activiteiten voor jongeren zijn ze duidelijk ongewenst. Bijna honderd jongeren van hun organisatie, die ditmaal weliswaar ontsnapten aan de gevangenis, zijn inmiddels in de jungle gevlucht. Anthonio vernietigde op bevel van de pastoor zijn cursussen Engels en computer. Anthonio, 29, verbleef enkele jaren geleden drie jaar illegaal in Europa, sprak er met mensen van de Europese Commissie en leerde zoveel hij kon over democratie en vrijheid. Terug in zijn kleine dorpje leefde hij in een bamboe hutje, werkte op het veld in ruil voor maaltijden en ging vissen om zijn studenten te voeden. Het komende jaar wilde hij 3000 jongeren trainen. Vandaag is hij alles kwijt. Nu Bude in de gevangenis zit, is zijn droom, verwoord in zijn lievelingslied A dream van de Freedom Writers, steeds moeilijker waar te maken. Tijdens ons laatste gesprek eind april vertelde hij me over zijn plannen zich te verloven en een kleine zaak te beginnen om zijn onderwijsprojecten te financieren.
In Rangoon lopen de mensen erg verward en boos rond op zoek naar eten. Sommigen worden gewantrouwd wanneer ze zeggen slachtoffer van de cycloon te zijn. Met zulke sterke prijsstijgingen en gebrekkige hulp is iedereen in Birma een slachtoffer van de cycloon Nargis en tegelijkertijd een slachtoffer van het regime. Ik vraag me af of de buitenlandse hulp in de toekomst ook de vele daklozen in andere regio’s zal bereiken. De duizenden mensen die alles verloren wanneer het leger hun dorpen platbrandde. Zullen in de toekomst ook Birmese vluchtelingen die terugkeren naar hun thuisland een huis kunnen krijgen zoals het geval was in Banda Aceh, in Indonesië, na de tsunami in 2004? De tsunami en de wederopbouw hebben daar een belangrijke rol gespeeld bij het beëindigen van het conflict tussen de onafhankelijkheidsstrijders (GAM, Aceh Independence Movement) en het centrale bestuur in Jakarta. Toenmalige vluchtelingen wonen vandaag terug in Aceh in huizen gebouwd met donor geld. Na een mislukte Early Warning voor Birma zal de donorgemeenschap hopelijk ook niet dezelfde fouten maken als bij de heropbouw van tsunami-gebieden. Echt correcte slachtofferlijsten zijn er nooit geweest, vele nieuwe huizen staan nog leeg en sterke contrasten tussen donors leiden nog steeds tot wroeging onder de mensen. Tsunami slachtoffers werden in reeds bestaande massagraven gedumpt waardoor bewijsmateriaal van zware mensenrechten schendingen verdween. Hier in Banda Aceh, de stad die het zwaarst getroffen werd op 26 december 2004 en waar ik me nu bevind, sluiten de meeste NGOs geleidelijk hun kantoren. De Indonesische autoriteiten houden nog steeds niet van pottenkijkers en met een beperkte infrastructuur voor toeristen en visa restricties wordt Aceh misschien opnieuw meer ‘gesloten’ en kwetsbaar voor de ontluiking van een nieuwe onafhankelijkheidsstrijd en de onderdrukking daarvan. Hoe de internationale gemeenschap de toekomst van Birma gaat beïnvloeden valt niet te voorspellen. Zelfs de waarzeggers in Birma konden me niets kwijt over het lot van hun land. Al herinner ik me dat de generaals gewaarschuwd werden hun hoofdstad te verplaatsen wilden ze overleven! Kritische stemmen waarschuwen ook nu de internationale gemeenschap om op een verstandige wijze een bijdrage te leveren aan de destabilisering van de junta en de bevrijding van het Birmese volk.