Open Brief aan Vlaams Minister van Ontwikkelingssamenwerking

Temuco, 30 Januari 2008

Geachte Heer Bourgeois,

Als Belgisch staatsburger had ik, vanuit mijn tijdelijk verblijf in de ‘Region de la Auracania’ - Chili - graag gereageerd op uw hulp aan de Mapuche.
Ik ben momenteel aan het rondtrekken in de regio’s die gekenmerkt worden door de historische en huidige aanwezigheid van Mapuche, de oorspronkelijke bewoners van dit deel van Chili en een deel van Argentinië. Het is aangenaam te vernemen dat een Vlaamse minister begaan is met het lot van een inheemse bevolkingsgroep. Toch wil ik u op enkele zaken wijzen die u over het hoofd dreigt te zien.
Ik weet dat u zeer begaan bent met culturele minderheidsgroepen en naar alle waarschijnlijkheid ligt de eeuwenlange emancipatiestrijd van de Vlaamse Beweging aan de oorsprong van die bekommernis. Naar deze strijd verwijst u immers wanneer u ‘gelijkenissen bemerkt tussen de beide culturele groepen en dat u het hoopvol acht te zien dat de eens achtergestelde regio Vlaanderen nu een economisch zeer sterke positie bekleedt. Uit de hulp die u biedt aan de Mapuche blijkt duidelijk dat u hen ook die ontwikkelingskansen toewenst. Er zijn echter enkele belangrijke zaken die u daarbij in acht moet nemen.
Vooreerst is er de economische ontwikkeling van landen in West-Europa en in Latijns Amerika. Laten we voor het gemak als voorbeeld de landen België en Chili nemen. België en de overige landen van West Europa kregen na de Tweede Wereldoorlog de kans zich te ontwikkelen naar Keynesiaans economisch model. Er ontstond een kapitalistische economie die door sociale staatsinterventies werd “begeleid”.
Chili en de meeste Latijns Amerikaanse landen kenden een heel andere ontwikkeling. Tijdens de koude oorlog kwamen op verschillende plaatsen socialistisch getinte regeringen tot stand die fel onder vuur kwamen te liggen uit Westerse hoek en van de kant van binnenlandse en buitenlandse ondernemers. Chili was daarvan met de hoopvolle regeringsperiode van de Unidad Popular van President Allende een schoolvoorbeeld. Door middel van staatsgrepen of militaire en paramilitaire interventies zijn de meerderheid van die evoluties afgeblokt. In Chili maakte de dictatuur van Pinochet een einde aan het beleid van Allende door een harde dictatuur en de ontplooiing van een ultraliberale economie geïnspireerd door Milton Friedman. Een extreem liberalisme dat vandaag, 18 jaar na de dictatuur, nog steeds sociale hervormingen en een beleid van inkomensherverdeling in de weg staat.
Deze andere gang van zaken zorgt voor grote verschillen in de huidige situaties van landen in Latijns Amerika en West-Europa. In een land als België haalt het overgrote deel van de bevolking voordeel uit de economische ontwikkelingen. In Chili wordt een kleine topklasse steeds rijker en ziet de afkalvende middenklasse zijn koopkracht en levenskwaliteit de laatste jaren dalen. Een aanzienlijk deel van de Chileense bevolking overleeft net onder of boven de armoedegrens. In deze lage sociale klasse is het percentage van Mapuche in verhouding met andere klassen groter.
De huidige presidente, die zichzelf socialiste noemt,  verandert niet veel aan de neoliberale gang van zaken. Tegen de macht van buitenlands, maar zeker ook binnenlands kapitaal lijkt geen regering opgewassen.
Een ander verschil tussen de situatie van de Vlamingen en de Mapuche is de culturele eigenheid. Daar waar Vlamingen een eigen taal spreken, er enkele specifieke gebruiken op na houden en er misschien sprake is van een religieuze eigenheid, is de cultuur van de Mapuche fundamenteel verschillend. De Mapuche hebben een eigen taal, een eigen religie en eigen gebruiken, maar ze hebben ook een ander juridisch systeem en een andere economische structuur. De economie van de Mapuchesamenleving is verschillend van de kapitalistische marktcultuur die de manier van handel drijven en menselijke interacties vorm geeft in bijna heel de wereld.
De hulp die u aan de Mapuche biedt is voor hen een duw in de rug om te participeren aan deze kapitalistische marktcultuur. De vraag is echter of u daarmee hun culturele eigenheid respecteert. Net door het neoliberale karakter van Chili is het ij zo na, zoniet geheel onmogelijk voor de Chileense overheid om een inheemse cultuur met inbegrip van haar economische eigenheid te erkennen. Niet meedraaien in de kapitalistische marktcultuur betekent assimileren of verdwijnen. Indien je niet wenst te assimileren of te verdwijnen kan je enkel strijden om als volk met een eigen cultuur voort te kunnen bestaan. Dit is wat zich afspeelt op het platteland rond steden als Temuco en Angol.
Het emancipatieproces dat in Chili in volle ontwikkeling is, blijft echter niet beperkt tot dat land. Het is een proces dat zich ook ontplooit bij de Aymara en Quechua in Peru en Bolivia, bij de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika, bij de Aboriginals in Australië, de San in Zuidelijk Afrika, de Papoea in Nieuw Guinee en de Saami in Noord-Europa. Zelfs bij de nog overlevende ‘kleine’ landbouwer in België kan je een gelijkaardig proces onderscheiden. Al deze bevolkingsgroepen moeten assimileren of strijden willen ze niet verdwijnen, willen ze hun ‘cultuur’ niet verliezen.
Zolang landen met monolithische economische culturen als de kapitalistische marktcultuur geen andere culturele en economische eigenheid leren erkennen en aanvaarden zullen de Mapuche van de wereld onderdrukt blijven.
Uw Vlaams ontwikkelingsbeleid zal daar niets aan veranderen.
Hoogachtend en vanuit het zuiden van Chili,
Tijs Boelens