Waar is de solidariteit?

Het lijkt wel een nieuwe mode: elk jaar een nieuwe oorlog of heropleving van een sluimerend conflict. Sinds 2020 is de situatie in onder meer Nagorno-Karabach, Oekraïne, Gaza en Jemen ernstig verslechterd. Blogger Amar Van Laar vraagt zich af hoe we moeten omgaan met die wrede wereld.

Je zou hopen dat mensen elkaar helpen als er gruwelijke dingen gebeuren. Mijn grootvader (die net als ik Nederlands is) zette tijdens de holocaust zijn eigen leven op het spel door op het gemeentekantoor joodse paspoorten te vervalsen, en hielp joodse mensen onder te duiken. Dat is natuurlijk een extreem voorbeeld, maar iets van compassie en solidariteit mogen we ook in deze tijd wel verwachten van mensen.

Het voelt wrang als je ziet dat buurlanden van België als Duitsland en Nederland, geen voorstander waren van een staakt het vuren in Gaza. Tegelijkertijd is het wel begrijpelijk dat de holocaust een diepgewortelde impact heeft gehad op de opinie van mensen in de betrokken landen. Het is alsof de historische loyaliteit voor een verlamming zorgt, wat betreft compassie met de Palestijnen en het leed dat ze ondergaan.

Naarmate de bombardementen heviger worden, groeit de kritiek op Israël. Toch lijkt nog niet voor iedereen de rode lijn overschreden. Zo wil Nederland bijvoorbeeld nog altijd F-35 onderdelen blijven leveren aan Israël.

Grootschalig menselijk leed zouden we bij iedereen moeten voorkomen, maar de weg daar naartoe lijkt nog erg ver.

Het menselijk leed in Gaza houdt veel mensen bezig, maar gaat er bij verdere aanvallen op Rafah wel een grens getrokken worden door de internationale gemeenschap? Hoewel zelfs de VS momenteel probeert om de regering Netanyahu tot de orde te roepen, is het zeer de vraag of er consequenties zullen zijn als ze hier geen gehoor aan geven.

In plaats van meer solidair te worden, lijkt het alsof de onzekere wereld ons meer egocentrisch maakt.

Hier kom ik terug op de historische loyaliteit. Principes als ‘nie wieder’ en ‘beschermen van het Joodse volk’ zijn logisch, maar de vraag is wel hoe je die vervolgens vertaald naar de huidige tijd. In landen als de VS, Duitsland en Nederland lijkt het bijna vertaald te worden in het geven van een carte blanche aan de extreemrechtse Israëlische regering.

Ik geloof dat ‘nooit meer zulk menselijk leed’ en ‘nooit meer mensen tot tweederangs burgers maken’, betere vertalingen zouden zijn. Die principes zouden ook toegepast moeten worden om nu de Palestijnen te beschermen.

Grootschalig menselijk leed zouden we bij iedereen moeten voorkomen, maar de weg daar naartoe lijkt nog erg ver. Laten we goed beseffen dat extreemrechtse groeperingen momenteel dezelfde groepen mensen (joden, moslims, LGBT+-gemeenschap) targetten die tijdens de holocaust afgevoerd werden naar concentratiekampen. Al deze groepen verdienen bescherming en medeleven.

Hiermee wil ik geenszins het leed van joodse mensen bagatelliseren. Zij vormden de grootste groep die afgevoerd werd tijdens de holocaust, en jodenhaat is ook vandaag de dag nog springlevend. Helaas lopen veel regeringen nog niet over van medeleven en solidariteit. In Europa zag je bij de opvang van Oekraïners nog wel wat solidariteit, maar dat mag toch geen privilege zijn voor mensen waar de Westerling zich makkelijk mee kan identificeren?

Waar er in ieder geval nog aandacht is voor het leed in Israël, Palestina en Oekraïne, komt het leed van mensen in bijvoorbeeld Syrië, Zuid-Soedan en Mali nauwelijks aan bod in de media. Dit lijkt pas relevant te worden als er vluchtelingen naar Europa komen, die vervolgens op alle mogelijke manieren afgepoeierd worden. We verzinnen zelfs begrippen om mensen minder menselijk te laten lijken (criminaliseren als ‘illegalen’ en spreken in abstracte termen als ‘migratiestromen’), zodat mensen minder snel compassie men hen voelen.

We leven in turbulente tijden en de grote uitdaging is om daar goed mee om te gaan. We zien een sterke reactieve respons, gebaseerd op boosheid en angst. Overal winnen xenofobe politici aan populariteit, met als gevolg een risico op nog slechtere bescherming van mensen in onmenselijke omstandigheden.

In plaats van meer solidair te worden, lijkt het alsof de onzekere wereld ons meer egocentrisch maakt. Nadat Rusland Oekraïne binnenviel, trokken veel landen gelijk hun defensiebudget op. Dat gebeurde niet met budgetten voor ontwikkelingssamenwerking en internationale solidariteit, terwijl dat in combinatie met klimaatactie misschien wel het allerbelangrijkste is om internationale conflicten en bijkomend menselijk leed te beperken.

Het meest onverstandige wat we nu kunnen doen, is ons laten leiden door egoïsme. We hebben nood aan een algemene solidariteit voor onze medemensen, evenals een permanent staakt het vuren om het afschuwelijke leed in Gaza te stoppen. De onderdrukking van Palestijnen, noch de aanslagen van Hamas en de massale Israëlische bombardementen, zijn op enigerlei manier goed te praten. Hier is niemand bij gebaat. Hoe harder de regering van Netanyahu bombardeert, hoe meer onschuldige Palestijnen van het leven ontroofd worden, en hoe meer bovendien de haat tegen joodse mensen overal ter wereld toeneemt. Dit is geen kwestie van kiezen voor of tegen bevriende landen, dit is een kwestie van kiezen voor of tegen mensenrechten.

Noem mij een dromer, maar als we niet buiten de huidige kaders durven te denken, dan gaat er zeker niets veranderen.

Ik geloof in een wereld waar we naar elkaar omkijken. Een wereld waar we niet automatisch de kant kiezen van onze politieke bondgenoot of de grootste economische mogendheid, maar die van onschuldige burgers overal ter wereld. Een wereld waar er veilige plek is voor Palestijnen, Joden, Oekraïners, Koerden, Oeigoeren en alle andere volkeren die in grote onveiligheid moeten leven.

Noem mij een dromer, maar als we niet buiten de huidige kaders durven te denken, dan gaat er zeker niets veranderen. Het is menseigen om verlamd te worden door angst en onzekerheid, en vervolgens te focussen op de eigen kleine kring en persoonlijke belangen. Toch moeten we niet toegeven aan die intuïtieve respons, en juist onze harten openen voor andere mensen. De wereld heeft meer solidariteit nodig in plaats van meer conflicten, xenofobie en egocentrisme.

We zijn op een cruciaal punt gekomen, waarbij de vraag voorligt of mensenrechten er nog toe doen. Hopelijk beantwoorden we die vraag met financiële steun aan de slachtoffers, het verbeteren van leefomstandigheden voor mensen in mensonterende situaties, barmhartige opvang van vluchtelingen, en consequenties van hen die mensenrechten achteloos aan hun laars lappen.