Wie wordt de volgende VN-secretaris-generaal?

Vaak wordt naar de functie van secretaris-generaal van de Verenigde Naties verwezen als de meest onmogelijke job ter wereld. Gezien het klimaat waarin de volgende secretaris-generaal op 1 januari 2017 zal overnemen van Ban Ki-moon, hoeft dat niet te verbazen: menselijk lijden en vreselijke conflicten in sommige delen van het Midden-Oosten, Afrika en Europa; gewelddadig extremisme dat ons allen bedreigt; voortdurende discriminatie van vrouwen en meisjes; de onrustwekkende opkomst van xenofobie; meer dan 800 miljoen mensen die er niet of amper in slagen extreme armoede te ontvluchten, bijna 60 miljoen ontheemde mensen wereldwijd; een unieke kans om klimaatverandering en de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen aan te pakken voor het te laat is en een organisatie die zich moet aanpassen aan de uitdagingen en nieuwe doelstellingen waar de wereld voor staat.

In haar zeventigjarige geschiedenis heeft de VN, ondanks al haar tekortkomingen, bewezen dat ze het hoofd kan bieden aan dergelijke uitdagingen. Om die traditie ook vandaag voort te zetten, is het belangrijk dat de selectie- en aanstellingsprocedure van de volgende secretaris-generaal de meest geschikte kandidaat voortbrengt.

De rol van VN-secretaris-generaal

Velen hebben voorgesteld dat de hoogste functionaris van de VN ofwel een secretaris, ofwel een generaal moet zijn, maar dat is te simplistisch. De secretaris-generaal moet beide functies vervullen. Als iemand met veel morele moed en integriteit, moet hij of zij – ik zie geen reden waarom de beste kandidaat geen vrouw zou kunnen zijn – aan ’s werelds meest kwetsbare mensen een stem geven en de idealen en doelstellingen van de Verenigde Naties belichamen.

Als administratief hoofd van de VN moet de secretaris-generaal een cultuur van integriteit, rechtvaardigheid, bekwaamheid en efficiëntie binnen de VN-familie creëren.

De secretaris-generaal is de belangrijkste diplomaat ter wereld en moet zijn onafhankelijkheid, onpartijdigheid en goede diensten aanwenden om conflicten te voorkomen, vrede te bewerkstelligen en voor mensenrechten op te komen. De ideale kandidaat is iemand met veel politiek gewicht en sterke leidinggevende vaardigheden. Hij is bevoegd om de VN-Veiligheidsraad te wijzen op om het even welke kwestie die volgens hem de handhaving van internationale vrede en veiligheid in het gedrang brengt.

Als administratief hoofd van de VN moet de secretaris-generaal een cultuur van integriteit, rechtvaardigheid, bekwaamheid en efficiëntie binnen de VN-familie creëren, alsook het overzicht bewaren over een gigantische organisatie met een budget van ongeveer 10 miljard dollar, meer dan 40 000 medewerkers en 41 vredesmissies wereldwijd.

De secretaris-generaal moet over sterke sociale en communicatieve vaardigheden beschikken. Hij moet in staat zijn om zich vlot een weg te banen in onze toenemende multipolaire wereld en de globale transitie naar duurzame ontwikkeling te sturen.

Een ouderwetse selectieprocedure

Je zou aannemen dat de procedure om de secretaris-generaal te kiezen zo dynamisch, inclusief en transparant mogelijk is. Tot op heden was dat echter niet het geval.

Tot voor kort bestond er geen duidelijkheid over de eigenlijke start van de selectieprocedure of – gek genoeg – over de kandidaten voor de positie. Bovendien was er geen formele functiebeschrijving voor handen en kregen noch VN-leden noch het volk de kans een inhoudelijke en open discussie te voeren met de kandidaten.

Resultaat: aanbevelingen die vooral achter gesloten deuren werden onderhandeld (voornamelijk door de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad), acht secretarissen-generaal (allemaal mannen) en een hoofdzakelijk symbolische benoeming door de Algemene Vergadering van de VN. Daarom werd vaak – soms onterecht – de indruk gewekt dat de secretaris-generaal zich in de greep bevond van de autoriteiten waarvan hij onafhankelijk hoort te zijn.

Een betere manier om de volgende secretaris-generaal te kiezen

Het VN-Handvest is duidelijk over de respectievelijke rollen van de Veiligheidsraad en de Algemene Vergadering in de selectie- en aanstellingsprocedure en dient nageleefd te worden. Recente veranderingen aan het proces zelf, goedgekeurd door alle 193 leden van de Algemene Vergadering, betekenen echter een echte opportuniteit om het proces transparanter, strakker, meer inclusief en effectiever te maken.

Misschien ligt de grootste opportuniteit om volledig te breken met het verleden in het feit dat ik open gesprekken zal houden met de kandidaten.

Als voorzitter van deze Vergadering is het mijn taak om ervoor te zorgen dat die veranderingen geïmplementeerd worden. Dus dit is wat er gebeurt.

Afgelopen december heb ik samen met de voorzitter van de Veiligheidsraad het selectieproces in gang gezet door kandidaten op te roepen om zich zo snel mogelijk aan te melden. We hebben de centrale kenmerken van het proces uiteengezet. We hebben enkele sleutelcriteria voor de positie gestipuleerd en, gezien de zeven decennia van mannelijke dominantie, hebben we de lidstaten aangemoedigd om zowel vrouwelijke als mannelijke kandidaten voor te dragen. Tot op heden hebben acht kandidaten zich voorgesteld waarvan hun biografieën en informatie publiekelijk beschikbaar zijn op mijn website.

Maar misschien ligt de grootste opportuniteit om volledig te breken met het verleden in het feit dat ik open gesprekken zal houden met de kandidaten. Deze gesprekken – ook wel de “SG-hoorzittingen” genoemd – zullen van start gaan op 12 april. Elke kandidaat wordt verwacht om een beleidsvisie voor te bereiden omtrent de uitdagingen en opportuniteiten van de VN en de volgende secretaris-generaal. Ze zullen zichzelf voorstellen tijdens een sessie van twee uur door middel van vragen van het voltallige VN-lidmaatschap en de burgerlijke maatschappij. Elke sessie zal live online te volgen zijn. Deze dialogen zullen verdergezet worden met nieuwe kandidaten tot de Veiligheidsraad een aanbeveling vordert. En ik verwacht van iedereen die daadwerkelijk de ambitie heeft om ’s werelds volgende topdiplomaat te worden dat hij openlijk en direct in interactie treedt met alle VN-leden en de mensen die hij uiteindelijk zal dienen.

Een kans op verandering

Uiteraard zullen deze innovaties onze wereld niet rechtstreeks transformeren en zullen discussies verder gaan over kwesties zoals de duur en hernieuwbaarheid van de termijn van de secretaris-generaal en de vraag of de Algemene Vergadering dient te stemmen over aanstelling of niet. Maar ze hebben wel het potentieel om een nieuwe norm van transparantie en inclusiviteit in internationale betrekkingen vast te leggen. Ze kunnen onze kansen verhogen om de best mogelijke kandidaat te verzekeren om de Verenigde Naties te leiden. En ze vertegenwoordigen, geloof ik, een moment in de geschiedenis waarop de Algemene Vergadering – ’s werelds meest representatieve en democratische besluitvormingsorgaan – zichzelf herbevestigt. Gezien de globale uitdagingen die we vandaag kennen, kan dit een echte verandering van groot belang zijn.

Ga dus alsjeblieft online, doe mee op sociale media, laat uw stem horen en help ons bij het vinden van de best mogelijke kandidaat VN-secretaris-generaal die onze wereld nodig heeft.

Mogens Lykketoft is voorzitter van de 70ste Algemene Vergadering van de VN.