Boeren en buurten in Bever

Een jongeman uit Senegal vindt na jarenlange omzwervingen als tegelzetter zijn lotsbestemming in een 18e-eeuwse geklasseerde hoeve in het Pajottenland. Blogger Ivan Godfroid heet je welkom in La Bergerie.

Aan het drieprovinciënpunt met Oost-Vlaanderen en Henegouwen ligt in Vlaams-Brabant de gemeente Bever. Met haar 2265 inwoners is het bevolkingsgewijs de negende kleinste gemeente van het land, maar door haar oppervlakte van bijna 20 km² werd ze ontzien bij de grote fusie van 1 januari 1977 en mocht ze ongewijzigd blijven bestaan. Wel was ze voordien in 1963 bij de vaststelling van de taalgrens overgeheveld van de provincie Henegouwen naar de provincie Brabant, waaraan ze tot vandaag haar statuut als faciliteitengemeente heeft te danken.

In die landelijke gemeente ligt de grond van mijn voorouders. Zoals Afrikanen zich nog generaties lang identificeren op basis van het dorp van hun grootouders, zo ook voelt Bever aan als mijn bakermat.

Dat komt natuurlijk omdat in mijn kinderjaren een bezoek aan de grootouders nog een zondagse gewoonte was. Omdat in mijn puberjaren mijn grootmoeder, die inmiddels weduwe was geworden, de zomermaanden nog mocht doorbrengen in haar boerderijtje, mits ik die twee maanden bij haar bleef, wat ik maar al te graag deed.

Later had ik het voorrecht met mijn gezin de wachttijd tussen werkcontracten in Thailand, Rwanda, de Filipijnen te kunnen doorbrengen in de grootouderlijke woning, die mijn ouders nog een dertigtal jaren hebben gebruikt als buitenverblijf. Na een grondige renovatie heeft mijn broer Werner er zich dan een kwarteeuw geleden gevestigd.

La Bergerie

Hij was het die me erop attent maakte dat er een nieuwe buur was ingetrokken in het hof van Langhendries. Die vierkantshoeve uit de 18^de eeuw, op een boogscheut van zijn huis, heeft altijd al op mij als kind indruk gemaakt.

In onze familiegeschiedenis duikt ze nog af en toe op als anekdote, wanneer er gniffelend wordt verteld over de hoeveknecht Roger, die ‘s nachts met een ladder vanuit die hoeve het veld overstak om zijn liefje te gaan bezoeken in haar slaapkamer aan de wegkant, wetende dat de slaapkamer van haar ouders, mijn grootouders, aan de weidekant lag. Mijn moeder die in de aanpalende kamer getuige was van het gebeuren, mocht onder geen beding het geheim van haar grote zus uitbrengen. Het is pas lang na het overlijden van mijn nonkel Roger en tante Rachel dat dit ons ter ore kwam.

Voor het eerst sinds jaren is er weer een boer actief in La Bergerie. Die oude naam (schaapstal) hangt nog in metalen letters aan de gevel van de hoeve en wordt gekoesterd door de nieuwe bewoners. Het is onder die naam dat Mahecor Diouf zijn biologisch bedrijf, dat in 2021 van start ging, op de kaart wil zetten.

Oma’s spiritualiteit

Je merkt het al in de eerste zinnen die je met de enthousiaste groenteboer wisselt: deze man heeft van zijn passie zijn beroep gemaakt. Wie daarin slaagt is een gelukkig mens. Dat ligt nochtans niet altijd voor de hand. Dikwijls beslist het leven daar anders over, maar bij hem was het duidelijk een lotsbestemming.

Het is zijn grootmoeder in Fatick, Senegal, die hem inwijdde in de geheimen van de band tussen mens en natuur. Elk kans die hij kreeg, greep hij aan om bij zijn grootouders door te brengen. Ze kon hem duidelijk maken dat landbouw niet mag gaan om louter uitbating van de natuur, maar dat er een evenwicht van geven en nemen moet worden gezocht waar alle partijen wel bij varen. Planten en dieren zijn geen louter economische productiefactoren maar organismen met een eigenheid die respectvol behandeld moeten worden.

Ze bracht hem een vorm van spiritualiteit van de natuur bij die hij nu nog altijd uitstraalt. Decennia later zal dat de basis worden van zijn eigen bedrijfsvoering, maar de weg daarheen is dan nog lang.

Van Senegal naar België

Aan het begin van deze eeuw probeerde de jongvolwassen Mahecor in Senegal een toekomst uit te bouwen als teler van sierplanten in dienst van een Franse werkgever uit Biarritz. Maar dan gebeurde er iets onverwachts dat zijn leven fundamenteel zou veranderen. Hij ontmoette Véronique, die vanuit België op reis was in Senegal, en ze werden verliefd.

Zoals dat gaat met elke intercontinentale relatie moeten er na enige tijd drastische beslissingen worden genomen om ze voluit te kunnen beleven, en zo belandde Mahecor in 2005 in België. Het zou een proeftijd worden van zes maanden, om te zien of hij er zou kunnen aarden.

Wat hem meteen overwelmde is hoeveel kansen tot opleidingen hij in zijn nieuwe land kreeg. Daar heeft hij zonder aarzelen gebruik van gemaakt. Om te beginnen drie maanden om Nederlands te leren. Dan een opleiding als vloerder/tegelzetter. Dat opende de deur naar tewerkstelling.

Na een stage bij een Italiaans bedrijf in Brussel kreeg hij een eerste contract voor een Frans bedrijf met vestiging in Waver, actief in de hotelbouw. Anderhalf jaar lang trok hij zo telkens twee weken naar de werf in Corsica en nadien aan de Mont Blanc, om dan een week thuis te zijn. Maar na de geboorte van zijn eerste zoon in 2008 vond hij het tijd om permanent bij zijn gezin te kunnen blijven en kochten ze een eigen huis in Edingen.

Boer Mike

Jarenlang heeft hij gewerkt voor een bedrijf van badkamers, verwarming en keukens met toonzalen over het hele land, waar regelmatig de nieuwe modellen moesten worden opgebouwd voor demonstraties aan klanten. Het is toen dat de boer in hem langzaam weer ontwaakte. Het huis in Edingen had een eigen moestuin, in tegenstelling tot zijn eerste woonst in Brussel en al snel had hij de smaak weer te pakken.

Hij volgde een opleiding in biolandbouw in Rixensart. Zijn productie was al gauw te groot voor eigen gebruik en hij deelde gretig groenten uit in de hele buurt. Zijn buurman had in een aanpalend perceel ook een moestuin, en toen die door ouderdom gedwongen het tuinieren moest opgeven, mocht Mahecor daar uitbreiden.

‘Als je er maar hard genoeg in gelooft, komt alles tot stand. Je maakt een natuurlijke energiestroom vrij die naar het verhoopte resultaat leidt.’

Een poortje tussen beide tuinen was gauw geplaatst, en de hele buurt kon nog harder mee genieten van al dat verse lekkers. Omdat Mahecor hier een ongekende naam is en de ‘h’ niet wordt uitgesproken, klinkt het eerste deel van zijn naam als ‘Mike’ en zo is hij voor velen ‘boer Mike’ geworden.

Op een sportkamp – Mahecor was ook actief in het voetbal — ontmoette hij Bert Geyssels en toevallig ontdekten ze een gedeelde passie voor biolandbouw. Samen begonnen ze een pluktuin in Herne in 2018 en toen de VUB vice-rector hen grond aanbood in Oetingen kwam er een tweede pluktuin bij.

Het concept pluktuin verbindt biolandbouw met frequente sociale contacten met buurtbewoners, en beide vrienden geven zich nu volledig. Dat ontgaat ook de makers van het programma Boerenjaar van Play4 niet, die hen selecteren voor hun tweede seizoen. Ook aan de dag van de landbouw nemen ze deel in 2020.

Als je er maar hard genoeg in gelooft

Die media-aandacht heeft een grote impact op de bekendheid van hun pluktuinen. De vlam van zijn droom om een eigen bedrijf met voldoende grond op te richten gaat er steeds harder door branden. Zijn vrouw voelt zijn gemis goed aan en steunt hem in het zoeken naar een alternatief.

Surfend op internet valt hij op een advertentie van een geklasseerde boerderij die te koop staat in Bever, op een tiental kilometer van Edingen. Hij maakt zijn rekening: de verwachte opbrengst van de verkoop van het Edingse huis, de eigen spaarcenten, de hulp die de familie kan inbrengen, een lening die de bank nog wil vrijmaken… hij doet een bod aan het immobiliënkantoor, maar het zal spannen, weet hij, als hij de grote 4x4 jeeps ziet van andere kandidaat-kopers.

De eigenares heeft evenwel nog een verrassing in petto. Ze neemt zelf deel aan de selectie met een criterium dat niet stond geadverteerd: weduwe Langhendries, aan het einde van haar leven, nodigt kandidaat-kopers apart uit voor een persoonlijk gesprek. Haar gaat het niet om de beste prijs, maar om de koper die het beste idee heeft om de historische hoeve een toekomst te bieden die met haar landbouwverleden heeft te maken.

In dat gesprek legt Mahecor in detail uit hoe hij die toekomst ziet: behoud van alle componenten van de hoeve, inclusief een gedeelte waarvan het dak is ingestort in de 4 jaren dat de hoeve onbewoond is gebleven en hersteld zal worden. Ook behoud van de naam ‘La Bergerie’, die al meer dan 100 jaar bestaat.

Hij doet zijn plannen uit de doeken voor biogroenten en fruit in de pluktuin, maar ook voor exploratie-evenementen (zelfs een insecten-safari!) en groene feestjes voor kinderen en zowel rondleidingen als vormingsmogelijkheden voor volwassenen die zich willen verdiepen in biolandbouw en permacultuur. Ook periodieke tewerkstelling voor kansarmen en om jongeren met een beperking zichzelf te laten zijn.

Toen de oude vrouw hem vroeg of wat de hoeve te bieden heeft volstaat om zijn droom te realiseren, sloeg zijn hart over en wist hij dat ze hem zou kiezen. Nog voor het verlijden van de akte kon hij alvast beginnen met het aanplanten van fruitbomen. Enkele maanden na de verkoop is Françoise Langhendries vredig ontslapen in haar honderdste levensjaar.

‘Als je er maar hard genoeg in gelooft, komt alles tot stand. Je maakt een natuurlijke energiestroom vrij die naar het verhoopte resultaat leidt’, verwoordt Mahecor zijn levensmotto.

6 to 9

De woonst moest eerst bewoonbaar worden gemaakt, om te beginnen door de aanleg van een verwarmingssysteem op basis van pellets en hout. Het ingestorte dak van de grote schuur moest worden heropgebouwd. Voor de tuin werden tunnelserres tweedehands aangeschaft en een vijver gegraven voor de opvang van regenwater. Schapen staan in voor het maaiwerk. Scharrelkippen zullen binnenkort voor eierproductie zorgen.

‘Dat is een 6 to 9 job, die je niet volhoudt als je niet gedreven bent door passie.’

Mahecor staat er als enige voltijdse werker helemaal alleen voor om het bedrijf in al zijn dimensies te runnen. Alles moet manueel gebeuren. Het enige gemotoriseerde hulpmiddel is een mini-frees aangedreven door een elektrische boormachine, half zo breed als een groentebed. Een handzaaimachine, woelvork, hak en schoffel zijn het belangrijkste alaam. Bestellingen voor compost en zaaigoed moeten tijdig gebeuren. Onkruid bestrijden is tijdrovend en daarom een grote uitdaging.

Oogsten kan door de klanten gebeuren op woensdagnamiddag van 15 tot 20 u, verkoop op de hoeve vindt plaats op zaterdag tussen 10 en 14 u. Twee keer per week bevoorraadt hij 2 biowinkels in Silly en Ath. En dan ook nog een Facebookpagina en een website in twee talen onderhouden. ‘Dat is een 6 to 9 job, die je niet volhoudt als je niet gedreven bent door passie’.

Als ik hem vraag wat hij beginnende boeren zou aanraden om te slagen, hoeft hij niet na te denken: zich goed vormen, anderen gaan bezoeken om uit hun ervaringen te leren en alles goed plannen in harmonie met de seizoenen. Dat is hem zo gelukt, ook al moest hij leren werken met plantensoorten, bodemtypes en seizoenen die hem in het begin totaal vreemd waren. Wie omgaan met planten en dieren in de vingers en het hart heeft, leert snel bij.

Verrassend kruimelig

Wanneer we uitgebreid door zijn tuin struinen kunnen we ons een beeld vormen van hoe het er over tien jaren zal uitzien. De onlangs geplante iele fruitboompjes zullen volgroeid zijn tot vier meter hoge laagstambomen. In de serres zal druppelirrigatie het waterverbruik beperken en automatiseren. Het bebouwde areaal zal verdubbeld zijn.

Voor hardnekkig onkruid op nieuw te ontginnen groentebedden gebruikt hij een groot zwart dekzeil dat een jaar lang de bodem bedekt. Zonder licht, wat de fotosynthese van onkruid stopzet, met een permanent vochtgehalte en met de warmte van de zon overdag speelt zich onder het zeildoek een heuse revolutie af. Een leger bacteriën, schimmels, wormen en insecten gaat aan het werk om alle plantaardig materiaal te verteren, en levert propere aarde met een verrassend kruimelige structuur af, klaar voor de inzaai.

De bodemvruchtbaarheid houdt Mahecor op peil met bio-gecertificeerde boscompost en het vochtgehalte met hennepafval dat hij gratis krijgt van een bedrijf dat hennep teelt als bouwmateriaal, ideaal als strooisellaag tussen de groenten.

Biocertificatie in het vooruitzicht

La Bergerie is in conversie om een gecertificeerd biobedrijf te worden. In 2024 zou het label moeten verworven zijn. Mahecor zelf heeft nog geen enkel probleem gekend met een plantenziekte en heeft dus zelfs nog nooit een biopesticide moeten gebruiken. Het natuurlijk evenwicht dat zijn biodiverse teeltmethode opbouwt, werkt preventief.

In de gangbare landbouw gebeurt preventie echter door spuiten met synthetische producten, omdat in monoculturen het risico op problemen met ziektes en plagen heel reëel is. Met al die conventionele landbouwvelden in de directe omgeving vraagt dat een goed doordachte aanpak.

Gelukkig kan Mahecor beroep doen op de competentie van Regionaal Landschap Pajottenland en Zennevallei om efficiënte maatregelen te treffen, zoals natuurlijke barrières optrekken met hagen en boomschermen op plaatsen waar windstromen mogelijks chemicaliën zouden kunnen aanvoeren. Vanuit hun helikoptervisie op het landschap kunnen ze de risico’s heel goed inschatten en gericht advies geven om beginnende bioboeren zo optimaal mogelijke slaagkansen te geven.