'Neen, ik hoef geen plastic zakje'

De kogel is door de kerk. In Californië mogen kruidenierszaken vanaf juli 2015 geen plastic zakjes meer aanbieden aan klanten. Een jaar later geldt het totaalverbod voor alle winkels. Daarmee is Californië de eerste Amerikaanse staat die deze legislatieve stap zet. Maar wat met het debat in België? En wat zegt Europa?

De wetgeving in Californië komt uiteraard niet uit de lucht vallen, want er was al een verbod van kracht in 120 dorpen en steden, waaronder Los Angeles. Ook in Hawaii is er trouwens een de facto verbod in heel de staat omdat alle steden individueel een verbod invoerden. Het nieuws uit Californië brengt het hele debat wel weer in de media. Tijd voor een kort overzicht van de stand van zaken.

Verbieden of belasten?

De discussie rond plastic zakjes is een wederkerend debat wereldwijd met voor- en tegenstanders. Toch zetten meer en meer landen de stap om het gebruik van plastic een halt toe te roepen. Klassiek zijn er twee manieren om dit te doen_ een taks of een verbod. Beide methodes werken soms … en soms ook niet.

Het invoeren van een taks leidde in Ierland en Denemarken tot positieve resultaten. Beide landen gingen dan ook verder dan een nietszeggend bedrag van 2 of 5 eurocent voor een plastic zakje. Kleine bedragen leidden vaak tot een acceptatie van de klanten. Na enige tijd gaan ze de taks een normale zaak beschouwen en is er geen sprake van een fundamentele gedragswijziging.

Sommige landen gingen daarom een stap verder en vaardigden een compleet verbod uit. In China leidde dit tot een besparing van 67 miljard plastic zakjes na vijf jaar. Goed voor een totaal van 6 miljoen ton olie. Ook Afrikaanse landen als Botswana, Eritrea en Tanzania volgden dezelfde koers. Toch is een verbod niet altijd een garantie dat ook klanten meegaan in het verhaal. In Mexico en Zuid-Afrika bijvoorbeeld zorgde een ban tot weinig verandering op het terrein en werden de voorstanders van het verbod afgeschilderd als eco-fundamentalisten.

In Europa gingen enkele landen al aan de slag om de wildgroei aan plastic een halt toe te roepen via een taks, maar enkel Italië sprak een verbod uit.

Europa vraagt, België draalt

In België blijft het bijzonder stil. We zijn zeker niet de slechtste leerling van de klas, maar met bijna 100 plastic zakjes per inwoner per jaar kan je gerust spreken van ruimte voor verbetering. Er is ook nog geen publiek debat rond gevoerd, maar ondanks enkele goedbedoelde acties van o.a. winkelketens blijft een gecoördineerde aanpak afwezig.

Toen Europa de zakjeszaak aankaartte in 2013 was er even aandacht voor in de pers, maar die is ondertussen weer gaan liggen. Daar zal wel verandering in komen omdat de Belgische regering de volgende legislatuur zal moeten nadenken over maatregelen.

Onder leiding van o.a. Italië nam Europa eerder dit jaar actie. Zo vereist een nieuwe Europese richtlijn dat lidstaten tegen 2017 het gebruik reduceren tot 50%. De maatregel gaat zelfs verder en vraagt een reductie van 80% tegen 2019.

100 miljard zakjes

Hoog tijd trouwens want maar liefst 100 miljard zakjes worden jaarlijks verdeeld in Europa. Daarvan duiken er maar liefst 8 miljard weer op in de natuur. Net die ongelooflijke vervuiling en impact op onder meer stranden en rivieren zorgde voor de drastische aanpak in Italië.

Met de Europese richtlijn van kracht zullen de volgende regering(en) dus wel over de brug moeten komen met verregaande maatregelen om de doelstellingen ook in de praktijk te realiseren. Als we het Vlaams regeerakkoord erbij nemen, vinden we alvast niets terug over deze ambitie. Plastic wordt in totaal twee keer vermeld en dit in kader van een gepland onderzoek.

Tegen 2015 laten we een impactanalyse uitvoeren over de invoering van statiegeld op (plastic) flessen en blik.

Gelukkig is het devies wel_ “Ook voor afval geldt ‘beter voorkomen dan genezen’”.  We zijn benieuwd naar de concrete invulling door Minister van Leefmilieu Schauvliege in de komende jaren.