2005 eerste stapje in lange klimaatrace

Tijdens de topontmoeting van 189 landen eerder deze maand in Canada, waar gesproken werd over een internationaal klimaatakkoord, werden echter geen knopen doorgehakt. De top werd als een succes gezien, maar behalve steun aan het Kyoto Protocol en de belofte de gesprekken voort te zetten, werd er weinig bereikt.

Zoals gewoonlijk werden de gesprekken beheerst door eigenbelang, zegt analist Dale Marshall van de David Suzuki Stichting. Desondanks is de afspraak tussen de landen, inclusief de Verenigde Staten, om de besprekingen voort te zetten positief, gezien de moeizame onderhandelingen in voorgaande jaren.

Onder het Kyoto Protocol, dat in februari van kracht werd, moeten industrielanden hun uitstoot van broeikasgassen tussen 2008 en 2012 met gemiddeld 5 procent terugbrengen ten opzichte van 1990. Meer haast is geboden. Uit diverse klimaatonderzoeken die deze maand werden gepubliceerd, blijkt dat de impact van de klimaatverandering groter is dan tot nu toe werd voorspeld. De uitkomsten suggereren dat met de ergste scenario’s rekening moet worden gehouden als de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd niet sneller wordt ingedamd.

Uit satellietfoto’s van het National Snow and Ice Data Centre (NSIDC) in Boulder (Colorado), blijkt dat het ijs op de Noordpool met 20 procent is afgenomen ten opzichte van 1978, het jaar waarin de eerste foto’s werden genomen. Dat het ijs verdwenen is, is niet zo verrassend, aangezien de gemiddelde wintertemperatuur op de Noordpool 4 graden is gestegen. De snelheid waarmee het poolijs nu smelt, is echter ongekend hoog.

Dat is niet alleen slecht nieuws voor ijsberen en inheemse bevolking. De Noordpool bepaalt grotendeels de watercyclus op de aarde, zegt Ted Scambos, onderzoeker van het NSIDC. Het smeltende poolijs zal het klimaat sterk beïnvloeden. Hoe die klimaatverandering er precies uit gaat zien, is moeilijk te voorspellen, zegt Scambos. Maar het smeltende ijs kan de opwarming van de aarde versnellen. IJs en sneeuw reflecteren de zonne-energie, en hoe minder reflectie er is, hoe warmer de regio wordt. Daardoor gaat het ijs nog sneller smelten.

De hogere temperaturen tasten ook de permafrost (bevroren bodem) in de West-Siberische veengebieden aan. Daardoor ontstaan nieuwe meren en rivieren. De permafrost smelt ook in Alaska en Noord-Canada. Een studie voorspelde dit jaar dat ongeveer de helft van de permafrost op het noordelijk halfrond in 2050 is ontdooid. Volgens het National Center for Atmospheric Research (NCAR) komen bij dat dooiproces miljarden tonnen van het gas methaan vrij. Methaan is als broeikasgas twintigmaal schadelijker dan koolstofdioxide. In satellietmetingen van het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) is echter nog geen sterke toename van methaan in Siberië te zien.

Uit directe metingen op de ijsvlakten van Groenland, waarvan de uitkomsten deze maand bekend werden gemaakt, bleek dat tussen 2002 en 2005 jaarlijks 162 kubieke kilometer ijs verdween. Dit is meer dan in alle eerdere schattingen werd aangenomen en draagt bij aan de stijging van de zeespiegel, zeggen wetenschappers van de Amerikaanse National Aeronautics and Space Administration. Groenland alleen heeft genoeg ijs om de zeespiegel wereldwijd drie meter te laten stijgen.

Eerder dit jaar concludeerden wetenschappers uit onderzoek van het poolijs, dat de hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer nu 27 procent hoger is dan in welke andere periode dan ook gedurende de afgelopen 650.000 jaar.

Een bizar aspect in het verhaal is dat de luchtvervuiling tot nu toe de volle impact van de klimaatverandering verdoezelde. De vervuiling houdt zonlicht tegen, waardoor de warmte van de zon niet in volle kracht de aarde bereikt. In het tijdschrift Nature stelden wetenschappers dat de luchtvervuiling 30 procent van de opwarming door broeikasgas tegenhoudt.

Dat beschermende schild van vervuiling wordt echter zwakker, omdat overheden luchtvervuiling erkennen en bestrijden als gezondheidsprobleem. Vooral kinderen en ouderen hebben last van de vervuilde lucht. Striktere regels tegen uitstoot van vervuilende stoffen zijn goed voor de longen, maar slecht voor het klimaat op aarde.

De meeste experts zijn het erover eens dat alleen door het drastisch beperken van de uitstoot van broeikasgassen, gevolgen van de klimaatverandering beperkt kunnen worden. Kyoto is niet voldoende, de uitstoot moet met 80 of 90 procent worden teruggebracht in plaats van met de huidige 5 of 10 procent, verklaarde Guy Brasseur, hoofd van het Max Planck Instituut voor Meteorologie in Hamburg, eind november in het Europees Parlement.

Uit verschillende studies blijkt dat het mogelijk is om met bestaande technologie en politieke wil, de uitstoot binnen afzienbare tijd terug te brengen met 20 tot 40 procent, tegen relatief lage kosten. Om de politiek zo ver te krijgen, zal het publiek meer druk moeten uitoefenen, zegt Elliot Diringer van het Pew Centre on Climate Change. In Europa wordt al gepraat over beperking van de uitstoot met 60 procent, maar in de VS wil niemand nog daaraan denken.

Een mentaliteitswijziging komt er misschien de komende twee jaar, wanneer duizenden klimaatwetenschappers de resultaten van een nieuwe serie onderzoeken naar buiten brengen voor het volgende Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). In het IPCC-rapport van 2007 worden alle gevolgen van de klimaatverandering uiteengezet.

Volgens Marshall is het onwaarschijnlijk dat het rapport goed nieuws zal bevatten. Als dat rapport uitkomt, dan zal het voor de politiek steeds moeilijker worden om concrete actie uit te stellen. (JS/MM)