Bolivia zet spoed achter landhervorming

Vooral inheemse boeren en vrouwen zullen profiteren van de twee miljoen hectaren overheidsgrond die in een eerste fase zal herverdeeld worden. De regering van president Evo Morales heeft al 4,5 miljoen hectaren grond geïdentificeerd die in handen zijn van de overheid en die kunnen worden overgedragen aan kleine boeren. Het gaat om gebieden die eigenlijk bestemd waren voor bosbouw of als natuurreservaat zouden worden afgebakend.

Later wil de Boliviaanse regering ook privé-gronden onteigenen die niet productief worden gebruikt. De eigenaars daarvan hebben die grondstukken veelal als belegging gekocht. Dergelijke landerijen worden nu zo snel mogelijk in kaart gebracht. Op die manier hoopt Bolivia binnen negen maanden meer dan 14 miljoen hectaren ter beschikking te hebben voor herverdeling. De vorige regeringen deden er tien jaar over om een vergelijkbare oppervlakte aan gronden te registreren die in aanmerking kwamen voor herverdeling.

De grote principes van de landhervorming heeft de regering al op 16 mei bekend gemaakt. Bolivia wil drie soorten van boeren ruimte geven om naast elkaar te ontwikkelen: de ondernemers in de industriële landbouw, kleine boeren en de indianen die voor de traditionele gemeenschappelijke landbouw kiezen. Er komen nieuwe wetten die het landeigendom en de landbouw regelen.

Nu zit de regering samen met alle betrokken groepen om de concrete uitvoering van die plannen te bespreken. Waarschijnlijk komen er ook begeleidende maatregelen zoals goedkope landbouwkredieten en programma’s die kleine boeren aan moderne machines helpen.

Bijna 80 procent van de plattelandsbewoners in Bolivia leeft in armoede. Veel boeren produceren maar net genoeg om zelf in leven te blijven. Er bestaan geen officiële statistieken over hoeveel Boliviaanse boeren meer grond nodig hebben. Maar volgens Omar Quiroga van het Centrum voor Onderzoek en Hulp aan Kleine Boeren hebben inheemse organisaties alleen al in de provincie Santa Cruz 22.000 boerengezinnen geregistreerd die helemaal geen grond hebben of veel te kleine akkers bewerken.

Bolivia was in 1953 al eens het toneel van een landhervorming. Grote landerijen in het westen van het land en in de vruchtbare valleien werden opgedeeld en overgemaakt aan kleine boeren. In de halve eeuw die sindsdien verstreken is, raakten de meeste van die grondstukken versnipperd, waardoor veel eigenaars nu nauwelijks nog meer produceren dan wat hun gezin eet.

In het oosten en noordoosten van het land nam de landbouw een andere wending. Veel gebieden werden er pas in de jaren 60 ontgonnen en kwamen in handen van jonge, ondernemende Bolivianen en Europese en Aziatische immigranten. Tussen 1964 en 1978 waren in Bolivia bovendien dictatoriale regimes aan de macht, die grote lappen goede grond aan invloedrijke families en verwanten toewezen. Zo raakte in die streek steeds meer grond in handen van een kleine groep mensen. Een honderdtal families controleert er 25 miljoen hectare grond, terwijl twee miljoen arme boerengezinnen samen niet meer dan 5 miljoen hectaren bezitten. De nieuwe landhervorming moet vooral dat onevenwicht rechttrekken.

Experts waarschuwen dat een herverdeling van die landbouwgrond alleen niet veel zal uithalen. De regering moet vooral vermijden dat de versnippering die naar de landhervorming van 1953 optrad, zich herhaalt, vindt de socioloog Joaquín Saravia. Door kleine boeren goedkoop krediet te verlenen, samenwerking aan te moedigen, moderne technologie te introduceren en aandacht te besteden aan de algemene ontwikkeling van het platteland, kunnen volgens hem sterke middelgrote landbouwbedrijven ontstaan die ook werk verschaffen in toeleveringsbedrijven en verwerkende industrie.

De vraag is wat er met de arme boeren moet gebeuren in andere delen van het land, waar minder grond te herverdelen is. Tot hiertoe heeft de regering geen plannen bekend gemaakt om boerengezinnen te hervestigen of om de plattelandsvlucht uit die streken op andere manieren tegen te gaan. (PD)