Bush ontmantelt eigenhandig “as van het kwaad”

Bush gaf enkele dagen geleden groen licht om Noord-Korea van de lijst te halen van landen die het terrorisme sponsoren. Pyongyang beloofde in ruil om een nucleaire installatie te ontmantelen en te gaan samenwerken met Amerikaanse en internationale inspecteurs.

Uit het ministerie van Buitenlandse Zaken is intussen ook het nieuws uitgelekt dat de VS na de verkiezingen van 4 november waarschijnlijk een “Interest Section”, een kleine missie voor Amerikaanse belangenbehartiging, gaan openen in de Iraanse hoofdstad Teheran. Dat zou een herneming betekenen van de diplomatieke betrekkingen die al 29 jaar zijn onderbroken.

“Knieval”

De haviken en neoconservatieven die vooral de buitenlandse politiek in Bushs eerste ambtstermijn hebben beïnvloed zijn furieus. “Dit is de genadeslag voor wat ooit een inspirerende inspanning was om iets te doen tegen de verspreiding van kernwapens”, schreef John Bolton, voormalig VS-ambassadeur bij de Verenigde Naties, maandag in de Wall Street Journal.

“En na de knieval voor Noord-Korea, lijkt minister (van Buitenlandse Zaken Condoleezza) Rice geneigd hetzelfde te doen voor Iran, hoewel dat regime uitgebreid betrokken is bij terrorisme en zijn nucleaire programma heeft versneld”, gaat Bolton verder. De uitspraken van de ex-ambassadeur zijn doorgaans een betrouwbare indicator van wat vice-president Dick Cheney stilletjes denkt, maar niet on the record kwijt wil.

De twee dossiers bemoeilijken de positie van de Republikeinse presidentskandidaat John McCain. Terwijl Obama het schrappen van de terroristenstatus van Noord-Korea een “bescheiden stap in de goede richting” noemde, reageerde McCain geïrriteerd. “Ik hoop dat deze regering kan uitleggen hoe dit nieuwe verificatieakkoord de Amerikaanse belangen dient en die van onze bondgenoten”, zei hij. McCain heeft zich altijd tegen het akkoord verzet, en maakte tijdens de campagne wel eens grapjes over bombardementen op Iran.

De koers die de regering-Bush nu vaart lijkt dichter bij de lijn van de Democraten te liggen dan bij die van zijn partijgenoot McCain, ook wat betreft de vredesgesprekken tussen Israël en de Palestijnen, Afghanistan, Pakistan, Rusland en zelfs Taiwan. Terwijl McCains adviseurs blijven vasthouden aan harde lijn van de Bushdoctrine die in 2003 leidde tot de inval in Irak, vaart Bush zelf intussen een meer realistische koers, gebaseerd op diplomatie en multilateraal overleg met de bondgenoten.

Realisten aan het roer

De huidige financiële crisis lijkt de realistische positie van Rice en haar collega van Defensie Robert Gates nog te versterken. Het Witte Huis heeft begrepen dat het land is aangewezen op samenwerking met buitenlandse grootmachten om de crisis te bezweren. Daarbij komt de houding van de legertop, die duidelijk heeft gemaakt dat de Amerikaanse troepen niet nog een oorlog erbij kunnen nemen.

In zekere zin herstelt Bush nu de schade die hij tijdens zijn eerste ambtstermijn als havik heeft aangericht. De Verenigde Staten waren er onder president Clinton (1994-2001) al in geslaagd om het Noord-Koreaanse bewapeningsprogramma te bevriezen. In de plaats van dat werk verder te zetten, joeg Bush de Noord-Koreanen op de kast, waardoor het land zich terugtrok uit het non-proliferatieverdrag en in oktober 2006 een atoomproef uitvoerde.

Uiteindelijk stuurde Rice haar vice-minister Christopher Hill naar Pyongyang om de brokken te lijmen. Washington ging uiteindelijk akkoord met veel minder verregaande inspecties dan het aanvankelijk had geëist. Dat leidde tot bittere protesten van de haviken. “Dit is geen diplomatie, maar idiotie”, zei een anonieme ambtenaar aan Stephen Hayes van de Weekly Standard, die ook tot de intimi van Cheney wordt gerekend.

De realisten drongen al langer aan op een herstel van de diplomatieke kanalen met Iran. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken James Baker deed dat in 2006 als hoofd van een speciale Irakcommissie, en admiraal Michael Mullen drong in juni aan op een “brede dialoog”. Het voorstel van Rice om een post te openen in Teheran lijkt intussen aanvaard, maar de aankondiging werd onder druk van Cheney uitgesteld tot na de verkiezingen, omdat het de kansen van John McCain zou schaden.