Chávez: van clown tot invloedrijk leider

Chávez droeg sterk bij tot de verandering van het politieke landschap in Latijns-Amerika. Met de verkiezing van de Boliviaanse inheemse leider Evo Morales, door Chávez met instemming begroet, schoof Latijns-Amerika in 2005 verder op naar links. De nieuwe Boliviaanse president is een uitgesproken criticus van de VS. Dat komt Chavez goed uit.

Het conflict met de VS heeft politieke en sociale bewegingen in Latijns-Amerika, en ook regeringen, dichter bij elkaar gebracht”, zegt Alberto Garrido van de Universiteit van Los Andes. “Dat, in combinatie met de grote olie- en gasvoorraden in de regio, heeft de macht van Latijns-Amerika versterkt.

contracten

De belangrijkste bondgenoot van de VS in de regio, de Colombiaanse president Alvaro Uribe, raakt steeds meer geïsoleerd in het steeds linkser wordende Latijns-Amerika. Desondanks werd de band tussen Venezuela en Colombia versterkt, onder meer door economische overeenkomsten.

Venezuela is van plan een Colombiaans petrochemisch bedrijf over te nemen en het land wil een gaspijpleiding aanleggen die de twee landen met elkaar verbindt. Die plannen zijn onderdeel van een groter toekomstig project, dat onder meer tot doel heeft een oliepijpleiding aan te leggen van het noordwesten van Venezuela naar de Pacifische kust.

De regering–Chávez zette zich ook in voor Petrocaribe, een overeenkomst waaronder Venezuela dagelijks 198.000 vaten olie naar dertien Caribische landen kan transporteren tegen goedkope tarieven. De landen mogen deels in goederen en diensten betalen voor de olie. In Argentinië kocht Venezuela voor 1,3 miljard dollar aan obligaties. Daarnaast werd afgesproken dat Caracas het land brandstof levert, investeert in een raffinaderij en meehelpt met scheepsbouw. Ook daarvoor kan deels in (landbouw)producten worden betaald.

Venezuela tekende ook overeenkomsten over olieleveringen met Paraguay en Uruguay en sprak met Brazilië af een raffinaderij te bouwen in het noordoosten van het land. Die bouw is onderdeel van een overeenkomst tussen staatsoliebedrijven Petroleos de Venezuela (PDVSA) en Petrobras.

Chávez voert nog besprekingen met de Argentijnse president Néstor Kirchner over een gaspijpleiding van de Caribische Zee naar Río de la Plata. We blijven olie naar de VS exporteren, maar tegelijkertijd willen we onze markt verbreden, aldus de Venezolaanse minister van Energie, Rafael Ramírez.

botsing

Venezuela slaat politieke munt uit al die contracten. Het werd vorige maand aanvaard als lid van het Latijns-Amerikaanse handelsblok Mercosur, dat gevormd wordt door Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay, hoewel het lidmaatschap nog niet officieel is.

Maar Chavez heeft niet alleen maar vrienden in de regio. Het kwam tot een flinke botsing met de conservatieve Mexicaanse president Vicente Fox tijdens een top van de Mercosurlanden in Mar del Plata. Tijdens de top van de Amerika’s (Argentinie), stelden Chávez en de Mercosurlanden zich gezamenlijk te weer tegen hervatting van de besprekingen over de Pan-Amerikaanse vrijhandelszone FTAA, een voorstel van Mexico. Fox bekritiseerde de Venezolaanse president daarvoor en die maakte Fox vervolgens uit voor ‘schoothondje van de Verenigde Staten’. Het conflict escaleerde zodanig dat beide landen hun ambassadeurs terugriepen. Fox overweegt de betrekkingen met Venezuela helemaal te verbreken.

Het ‘offensief’ van Chávez beperkte zich niet alleen tot Latijns-Amerika. Venezuela maakte ook Rusland, Spanje en China het hof. In China werd voor twee miljard dollar aan wapens besteld, in ruil voor zo’n 300.000 vaten olie per dag. Daarnaast liet Venezuela weten achter de Iraanse plannen staat om de nucleaire industrie in het land te ontwikkelen.

Chavez probeert zijn invloedsfeer zelfs uit te breiden tot de VS. Venezuela verkoopt via de Venezolaanse Citgo tankstations verwarmingsolie tegen korting aan inwoners met lage inkomens Chicago, New York en Boston. Niet iedereen in Venezuela is echter blij met dat initiatief. De president moet eerst de armoede in eigen land aanpakken, voordat hij elders uitverkoop houdt, menen sommige Venezolanen.

De flamboyante Chavez, die aan het begin van zijn presidentschap door velen nog als een clown werd beschouwd vanwege zijn scheldpartijen aan het adres van de VS, wordt inmiddels beschouwd als de Latijns-Amerikaanse leider met de grootste invloed in de regio.

Eigen land

Ook in eigen land boekt Chavez successen. De Venezolaanse economie groeide met 9 procent, de sterkste groei in de regio volgens de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en het Caribische gebied (ECLAC). De verkoop van auto’s bereikte een recordhoogte van 204.000 tussen januari en novemer 2005. Dat zijn 73.000 auto’s meer dan in dezelfde periode in 2004. Het land maakte vorderingen op sociaal terrein en de mensenrechtensituatie verbeterde volgens niet-gouvernementele organisaties.

Uit opiniepeilingen blijkt dat 70 procent van de Venezolanen Chávez steunt. Dat is 10 procent meer dan in augustus 2004, toen 60 procent van 10 miljoen stemmers in een referendum steun betuigde aan de president. Maar bij de parlementsverkiezingen begin deze maand, bleef schatting 75 procent van de kiezers thuis.

Chávez Bolivariaanse revolutie komt op het moment dat de bevolking de politiek zat is, zegt socioloog Tulio Hernández, in een poging de lage opkomst te verklaren. De president zou niet zo stevig in het zadel hebben gezeten als de rest van de stemmers zich ook had uitgesproken, denkt hij. Chávez is op het hoogtepunt van zijn roem. Hierna kan het alleen maar minder worden. (JS/MM)