“De president is geen koning”

IPS: U zegt dat de stembusgang van 4 november een verkiezing tussen twee monarchieën wordt. Wat bedoelt u daarmee?
Daniel Ellsberg: “De voorbije zeven jaar is de macht van de president toegenomen tot ver buiten de grenzen die de Amerikaanse grondwet vastlegt. Zelfs Sarah Palin, (de running mate van McCain, nvdr) zei onlangs dat die grenzen “tamelijk flexibel” zijn. Wel, ze zijn in elk geval niet flexibel genoeg om een visie op de rol van de president als een soort van koning te rechtvaardigen. De grondwet wilde net vermijden dat een president zich boven de wet kan stellen.
Noch Obama, noch McCain zullen bij hun ambtsaanvaarding rekening moeten houden met de beperkingen die impliciet vervat zitten in de grondwet. Als dat verandert, dan zal het niet te danken zijn aan de volgende president. Geen enkele president heeft uit eigen wil de macht ingeperkt die hij bij zijn ambtsaanvaarding kreeg. Daar moet het parlement voor zorgen. En zij zullen het niet doen als het publiek geen druk zet. Ik begrijp eerlijk gezegd niet waarom het Congres zo weinig animo toont om zijn eigen macht te verdedigen.”
Als Obama niet veel zal ondernemen om de presidentiële macht te kortwieken, waarom is het volgens u dan “dringend” dat hij verkozen wordt?
“Op het vlak van buitenlands beleid ben ik het op veel punten oneens met Obama en ik vind het jammer dat hij het niet opneemt voor de grondwet. Maar je kan niet zeggen dat de Republikeinen niet slechter zijn dan de Democraten, of dat het allemaal geen verschil maakt. Ik denk dat de kans op oorlog met Iran veel groter is als McCain verkozen wordt. Met Obama zal het waarschijnlijk niet die kant opgaan. Dat alleen al maakt het dringend om Obama te verkiezen.”
Over welke onderwerpen bent u het niet eens met McCain?
“Als hij het over Irak heeft, zegt hij dat hij een einde wil maken aan de oorlog. Ik geloof dat niet – hij wil onze basissen daar behouden. Hij wil ook onze troepen in Afghanistan versterken. Volgens mij is dat een verschrikkelijke vergissing. Het kan zijn presidentschap ruïneren en veel Afghanenen het leven kosten. Meer in het algemeen wil hij het Amerikaanse leger vergroten en het defensiebudget verder optrekken – twee keer verkeerd.
Hij kan niets bereiken van de belangrijke dingen die op zijn lijstje staan zonder te snoeien in de militaire begroting. Maar hij heeft het daar nog nooit over gehad en het lijkt er niet op dat hij het ooit zal doen.”
Is er ooit een Amerikaanse regering geweest die het defensiebudget verminderde?
“De laatste president die er serieus werk van maakte, was Harry Truman, net voor de Koreaanse oorlog. Hij verminderde de militaire begroting tot 10 miljard dollar. Maar toen kwam de oorlog en voor de mensen rond hem was dat het gedroomde excuus om het budget in minder dan twee jaar tijd te verviervoudigen. Daarna werd het nooit meer verminderd, al werd daar na het einde van de Koude Oorlog nog wel even over gesproken.”
Wie van de twee presidentskandidaten zou volgens u de grootste openheid in staatszaken aan de dag leggen?
“Ik weet niet of Obama de huidige trend van geheimhouding echt zou doorbreken. Hij heeft het probleem wel aangekaart en voorgesteld de regelgeving te onderzoeken om te vermijden dat het principe van ‘nationale veiligheid’ voorrang krijgt op alle andere bekommernissen. Het is mogelijk dat hij veel meer openheid zou toelaten. 
Bill en Hillary Clinton hielden in hun eigen politieke wereld veel geheim. Maar als president zorgde Bill Clinton ervoor dat veel geheime documenten werden vrijgegeven. Dat werd allemaal teruggeschroefd onder George W. Bush.
Als Obama verkozen wordt, zou hij een decreet van Bush ongedaan kunnen maken dat het veel moeilijker maakt om toegang te krijgen tot de presidentiële archieven. Bush nam daarmee zijn vader (de voormalige president George H.W. Bush) , (vice-president) Dick Cheney en (de voormalige defensieminister) Donald Rumsfeld in bescherming. Obama zou dat kunnen veranderen. Hij hoeft zich zelf geen zorgen te maken. Met Hillary Clinton als presidentskandidaat had dat er anders uitgezien, want de Clintons hebben nu te veel te verbergen.”