“Moorden in Oost-Congo mogelijk oorlogsmisdaden” (VN)

Kiwanja ligt 80 kilometer ten noorden van Goma, de hoofdstad van Noord-Kivu.
Volgens het hoofd van de VN-missie in Congo (Monuc), Alan Doss, was er Kiwanja sprake van “gerichte moorden op burgers door verschillende gewapende groepen.” Dat komt volgens hem neer op “oorlogsmisdaden”. Ook Madnodje Mounoubai, de Monuc-woordvoerder van de VN-missie in Kinshasa, nam de term in de mond.
De VN stelden een onderzoek in nadat de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch had gemeld dat inwoners van Kiwanja in hun huizen waren vermoord bij een offensief van regeringsgezinde Mai Mai-milities om de stad in te nemen en later ook na het vertrek van die strijders, toen het CNDP van Laurent Nkunda de stad weer onder controle bracht. Bij de acties kwamen minstens 26 mensen om het leven. Volgens de VN vielen sommige van de slachtoffers in kruisvuur, maar werden andere terechtgesteld. Human Rights Watch zegt dat beide kampen burgers ombrachten waarvan ze vermoedden dat ze de tegenpartij steunden.

De kost van de oorlog

Het conflict in Oost-Congo eist een hoge tol, en vrouwen en kinderen zijn de grootste slachtoffers. De landbouw, het onderwijs, de gezondheidszorg en het zakenleven zijn zo goed als stilgevallen in het oorlogsgebied.
De tien jaar oude Immacule leeft sinds 27 oktober in het vluchtelingenkamp van Kibati, op 12 kilometer van Goma. Samen met haar ouders en de meeste inwoners van haar dorp ging ze op de vlucht uit angst voor een aanval van de rebellen van het CNDP. Sinds de gevechten tussen de rebellen en het Congolese leger in augustus weer oplaaiden, zijn er in Noord-Kivu ongeveer 250.000 mensen ontheemd geraakt.
Immacule zegt dat ze het schoolgaan mist. “Ik hoop dat er vrede komt, zodat we terug naar huis kunnen en ik weer naar school kan gaan.”
Kinderen zijn ook de eerste slachtoffers van de gezondheidsproblemen die de vluchtelingen bedreigen. Ondervoeding en gevaarlijke ziekten als malaria en diarree eisen een hoge tol. De onveiligheid bemoeilijkt het werk van de hulpverleners. Kinderen krijgen ook te maken met seksueel geweld of worden onder dwang gerekruteerd door de strijdende partijen.
Na de kinderen zijn het de vrouwen die de hoogste prijs betalen voor het conflict. “Net als iedereen lopen ze gevaar gedood of gewond te raken, maar ze moeten ook beducht zijn voor verkrachting”, zegt Justine Mesika, een activiste van Synergies des Femmes, een vrouwenorganisatie in Goma. Er zijn veel schrijnende verhalen te horen in Noord-Kivu. “De voorbije week voerde een arts een keizersnede uit in een vluchtelingenkamp”, zegt Jo Lusi, een arts in een ziekenhuis in Goma. “Middenin de operatie werd hij doodgeschoten. De patiënte werd met een open buik naar het ziekenhuis gebracht waar ik de operatie moest voortzetten.”

Onderhandelingen

Ook de handel ligt grotendeels stil in Noord-Kivu. Eigenaars van winkels en klanten zijn bang om buiten te komen. “Sinds vorige week hebben we geen klanten meer”, zegt Mama Bahati, die samen met haar man een kledingzaak in Goma openhoudt. Ze heeft zeven kinderen om voor te zorgen.
Bahati hoopt dat er snel onderhandelingen komen zodat haar zaak weer gaat draaien. Zowat een week was er een staakt-het-vuren tussen de rebellen en het regeringsleger, maar vrijdag hernamen de vijandelijkheden weer. De VN en de leiders van een aantal landen uit de regio hebben vrijdag (7 november) opgeroepen de gevechten onmiddellijk te staken en humanitaire hulp aan de getroffen bevolking mogelijk te maken.
De Afrikaanse leiders proberen de weg vrij te maken voor onderhandelingen tussen de Congolese president Joseph Kabila en diens Rwandese ambtsgenoot Paul Kagame. Die zou de rebellen van Nkunda helpen, al ontkent de Rwandese regering dat. Het Congolese leger zou dan weer te weinig ondernemen om de Rwandese Huturebellen te ontwapen die na hun aandeel in de Rwandese genocide van 1994 Oost-Congo onveilig maken. Nkunda zegt dat hij de wapens heeft opgenomen om zijn achterban te beschermen tegen die Huturebellen.