Obama nog steeds machinist van vredestrein in Midden-Oosten (analyse)

Mitchell is van plan om over twee weken naar Jeruzalem te komen om een akkoord te bereiken over het bevriezen van de Israëlische nederzettingen en over het hervatten van de rechtstreekse vredesgesprekken.
De Palestijnen zijn zeer sceptisch.
Ja, we stemmen in met een ontmoeting tussen Mahmoud Abbas, president van de Palestijnse Autoriteit, en Benjamin Netanyahu, maar dat impliceert nog niet de herneming van de formele gesprekken, is het officiële Palestijnse standpunt.
“Waarover gaan we precies onderhandelen?” vroeg Sufian Abu- Zaida, een  prominente Palestijnse functionaris, zich af op de Israëlische radio. “Jullie, Israeli’s, leggen alle voorwaarden vast en weigeren de substantiële thema’s aan te pakken.”
Analisten zijn nog somberder. “Het is goed om te hopen”, zegt de Palestijns-Jordaanse colmunist Rami Khouri. “Maar het is nog beter om realistisch te zijn.” Zolang alle partijen “rond de centrale thema’s van het conflict blijven dansen in plaats van ze echt aan te pakken”, leidt Obama’s vastberadenheid om tot een vredesakkoord te komen, nergens toe.

Netanyahu in zijn nopjes

De Israëlische premier daarentegen is in zijn nopjes.
Hij kreeg kritiek van zijn uiterst rechtse aanhang dat hij zelfs maar overwoog om de nederzettingen op de Westoever te bevriezen. Maar hij vertrouwt erop dat die storm zal gaan liggen, vooral omdat hij naar zijn gevoel de Amerikaanse eis voor een totale stop van de nederzettingen heeft kunnen pareren.
Volgens zowel Israëlische als Amerikaanse bronnen zal het nakende akkoord niet over het bouwen in Oost-Jeruzalem gaan en zal de tijdelijke bevriezing op de Westoever, die hooguit negen maand zou duren, ook niet slaan op de bouw van 2500 appartementen die al begonnen is.
Netanyahu’s medewerkers noemen het ook een “succes” dat de VS bereid zijn om Israëlische “toegevingen” over de nederzettingen te koppelen aan een resoluter westers antwoord op het Iraanse nucleaire programma.

Camp David-debacle

De opgewektheid van de Israëlische premier vergroot alleen maar de Palestijnse en Arabische vrees dat Israël en niet de VS de lakens zal uitdelen als de gesprekken eenmaal begonnen zijn.
“Ik hoop dat dit geen herhaling van het Camp David-debacle is”, zegt een Palestijnse bron die anoniem wil blijven. In 2000, toen een onderhandelingspoging van Bill Clinton mislukte, kreeg de voormalige Amerikaanse president van de Palestijnen het verwijt dat hij de Israëlische leider Ehud Barak de kans had gegeven om hen in de richting van een onaanvaardbaar akkoord te sturen.

Realistische hoop

Maar heeft Israël de VS echt voor zijn kar gespannen, zoals de Palestijnen al zo lang beweren?
Op het eerste gezicht zijn er inderdaad parallellen met voorgaande pogingen waarin Washington bemiddelde. Niettemin wekt de huidige poging de hoop dat de zaken echt een andere wending kunnen nemen en zowel de veiligheid van Israëli’s als van Palestijnen ten goede kan komen.
- Het akkoord over de bevriezing van de nederzettingen zal misschien niet zover gaan als Obama aanvankelijk wilde. Maar het zal de eerste keer zijn dat Washington erin slaagt om de vredesgesprekken te koppelen aan een wijziging van het Israëlische beleid inzake de symbolisch zo belangrijke bezetting, en dat op een moment dat Israël zijn meest nationalistische regering ooit heeft.
- Ook al stelt Netanyahu dat aan de Israëlische soevereiniteit in heel Jeruzalem niet geraakt mag worden, wat Israël uitvoert in het bezette deel van de stad wordt meer dan ooit nauwlettend in de gaten gehouden.
- Op aandringen van Obama heeft Netanyahu al toegegeven, zij het met tegenzin, dat de tweestatenoplossing de enige weg naar vrede is.
- De bezorgdheid over de veiligheid voor de Palestijnen heeft nu dezelfde status als die voor de Israëlische veiligheid.
- De VS zijn niet van plan zich te beperken tot maatregelen die alleen maar het vertrouwen moeten herstellen, of tot holle discussies over wie nu eerst zijn verplichtingen moet nakomen alvorens de echte onderhandelingen kunnen beginnen.
- De VS zijn van plan om, zoals de Palestijnen vragen, de kernthema’s aan te pakken – grenzen, vluchtelingen en Jeruzalem. Washington lijkt ook niet van plan te zwichten voor Netanyahu’s eis dat hij pas over de andere kernthema’s zal praten als de Palestijnen Israëls identiteit als joodse staat aanvaarden.
- Nog betekenisvoller is dat Obama’s aanpak allesomvattend is. Hij is de eerste Amerikaanse leider die het vredesinitiatief van de Arabische Liga uit 2002 onderschrijft, het voorstel dat een vrede tussen Israëli’s en Palestijnen als basis ziet voor vrede in de hele regio. Camp David botste op de weigering van de Arabische wereld om een apart Palestijns-Israëlisch vredesakkoord te steunen.

Obama is de machinist

Als de VS zeggen dat ze over twee jaar een vredesakkoord willen hebben, dan zijn dat geen ijdele woorden. Nog bemoedigender is dat Washington de fanfare achterwege laat terwijl het zijn strategie ten uitvoer brengt.
De VS moeten nog kunnen bewijzen dat ze het proces in praktische dividenden kunnen omzetten. Maar, zelfs in dit vroege stadium, is er minder reden voor Palestijns pessimisme. En, daarmee samenhangend, minder reden voor Netanyahu’s enorme vertrouwen.
Zolang het tegendeel niet bewezen is, is Obama nog steeds de machinist van de vredestrein.