Vrijheid voor Iran (en zijn muziek)

Als de taal en toonzetting van de eerste pagina van een boek bevallen, dan is de lezer meestal bereid de inspanning op te brengen de volgende honderden bladzijden in gesprek te gaan met schrijver, personages en zichzelf. Voor een cd geldt ongeveer hetzelfde, maar dan spreken we over de eerste drie minuten van het openingsnummer. Nedaye Asemani doorstaat die intro-test met een vijfsterrenscore. Een aantal heerlijke maten met cello gaan over in een dialoog met de zessnarige Iraanse luit (tar), waarna ook de trom (tombak) en de rietfluit (ney) hun opwachting maken. Pish Darämad is daarmee niet alleen een perfect openingsnummer voor de cd, het is ook een visitekaarte voor Shahkilid, het Brussels-Iraanse ensemble rond tombzakspeler Dadmehr. Op de cd speelt Sébastien Walnier cello, op dit moment neemt Jan Kuyken die honneurs waar. Davood Varzideh speelt ney en Sahram Mirjalali is verantwoordelijk voor tar en barbat, de peervormige originele luit.

Het Britse muziekblad Songlines nomineerde Shahkilid eind januari voor de Songlines Award, in de categorie Beste Groep. Dat is alvast een mooie erkenning van een allesbehalve evidente line-up. Die erkenning is volkomen terecht, want de muzikale samenhang is in het repertoire van Shahkilid zo groot dat je zou vergeten dat cello géén Perzisch instrument is. Tegelijk is de toevoeging van dat westerse instrument er wellicht voor verantwoordelijk dat het hele muzikale idioom opengebroken wordt en toegankelijk gemaakt wordt voor een breed, geïnteresseerd publiek. Niet zelden is Perzische muziek op een bijna elitaire manier musique savante: niet alleen is het wijze en gecultiveerde muziek, het zit zo vol codes dat de deur voor de buitenstaander –westerling of Iraanse boer– gesloten blijft. Niet toevallig betekent het Perzische woord shahkilid “loper”, de sleutel die verschillende deuren kan openen.

Dat betekent niet dat Shahkilid exotische behangpapierfusion maakt, muziek die niet stoort maar ook niet raakt. Voor westerse oren, zeker als ze gewend zijn aan de muziek die populaire zenders dag in dag uit reproduceren, blijven de Iraanse composities van Shahkilid behoorlijk inspannend. De tonaliteiten, ritmewisselingen en opbouw van nummers hebben niet bepaald een hoog Tien-om-te-Zien gehalte. Dat is uiteraard een compliment voor dit kwartet, want waarom zouden we Iraanse kitsch beluisteren als we dat in de vorm van Vlaams chanson of mondiale pop al ruimschoots beschikbaar hebben?

Het titelnummer van de cd is een ode aan Neda Agha-Soltan, de Iraanse vrouw die op 20 juni 2009 omkwam tijdens de demonstraties naar aanleiding van de verkiezingen in Iran. De hoesnotitie op de cd vermeldt dat de titel van het nummer letterlijk betekent ‘klagend gefluister uit de hemel’. Die klaagzang muteert in de loop van het uitgebreide nummer bij moemnten in een opgejaagde aanklacht, maar dat blijft cirkelen rond de historische feiten waarnaar Nedaye Asemani verwijst. ‘Zoals zij [Neda] symbool staat voor de drang naar vrijheid, exploreert Shahkilid de absolute vrijheid, op zoek naar hemelse klanken en ritmes’, staat er op de cd. Het streven van Neda werd met scherp beantwoord, het streven van Shahkilid met stilte. Want het Iraanse regime censureert en gebruikt brute repressie waar nodig om de vrijheid te voorkomen, in het Westen hebben we verkoops- en luistercijfers die vaak even effectief voorkomen dat vernieuwing, interculturaliteit en vrijheid tout court te grote aanhang krijgen. De erkenning door Songlines kan daar misschien ook in eigen land verandering in brengen.

Nedaye Asemani van Shahkilid, is uitgebracht door Muziekpublique. www.muziekpublique.be