Zimbabwanen zitten al vier maanden zonder brandstof

Een paar dagen na de verkiezingen van 31 maart begon benzine snel schaarser te worden in Zimbabwe. Sinds 1999 gebeurt het geregeld dat het land tijdelijk zonder benzine zit, dus de meeste Zimbabwanen keken er niet van op. Maar nu, bijna vier maanden later, is de situatie nog steeds niet verbeterd.

John Mbedzi sliep drie dagen in zijn auto terwijl hij in de rij stond bij een tankstation. Ik wilde bij de auto blijven om hem te bewaken. Maar de benzinecrisis duurt nu al zo lang, dat ik de auto toch maar thuis geparkeerd heb, zegt hij. Anderen hebben hun auto in de rij laten staan en zijn zelf naar huis gegaan, met de bedoeling om terug te keren zodra er weer benzine is.

Zelfs als een tankstation weer benzine heeft, dan moeten de eerste auto’s in de soms kilometerlange rij nog maar afwachten of ze hun tank vol krijgen. Dankzij de populariteit van mobiele telefoons weet iedereen in een mum van tijd waar de benzine te krijgen is en reist de hele stad af naar het betreffende station. In het verleden leidde dat al tot vechtpartijen waarbij de politie de orde moest herstellen.

In de maanden voor de verkiezingen waren de benzineleveranties vrijwel normaal. Juist daarom kwamen de plotselinge tekorten voor sommige Zimbabwanen als een verrassing. Anderen vermoeden dat de regering er voor de verkiezingen alles aan heeft gedaan om de mensen tevreden te houden. En daar betalen we nu de prijs voor, zegt econoom Tony Hawkins.

Overheidsfunctionarissen laten zich nauwelijks uit over het tekort aan brandstof, hoewel minister van Energie, Michael Nyambuya, recent toegaf dat de import van olieproducten gereduceerd is vanwege het gebrek aan buitenlandse valuta. De brandstofrekening van het land is verdubbeld omdat de prijs van ruwe olie in een jaar tijd gestegen is van 27 dollar naar 60 dollar, zei hij onlangs.

In een poging de crisis te keren, heeft de regering vorige week de importregels voor brandstof versoepeld. Particulieren mogen nu benzine en dieselolie voor eigen gebruik of voor de verkoop uit buurlanden halen. Hoewel ze de brandstof niet boven de officiële prijs mogen verkopen, gebeurt dit wel op grote schaal. Benzine wordt soms verkocht voor prijzen die tien keer hoger liggen dan de prijs aan de pomp, die 50 eurocent bedraagt.

De regering wil nu Zimbabwanen die euro’s of dollars hebben, de gelegenheid geven benzine te kopen bij speciaal daarvoor aangewezen benzinestations. Volgens sommigen een stilzwijgende erkenning dat Zimbabwe’s zogenoemde Homelink-schema niet werkt. Het Homelink-systeem geeft aan Zimbabwanen die in het buitenland werken de mogelijkheid hun inkomsten via officiële kanalen onder gunstige voorwaarden naar het thuisland te sturen. Maar omdat de officiële koers slechts de helft bedraagt van de koers op de zwarte mark, maken weinig mensen gebruik van Homelink.

De mogelijkheid om met buitenlandse valuta benzine te kopen, roept bij veel Zimbabwanen wantrouwen op. Zelfs al had ik dollars, dan ging ik geen benzine halen bij zo’n tankstation, zegt Mercy Moyo. Straks noteren ze mijn kenteken en willen ze weten hoe ik aan buitenlands geld kom.

Minister Nyambuya van Energie wijt de tekorten mede aan zwarthandelaren die de weinige benzine opkopen en tegen woekerprijzen doorverkopen. Hij beweert ook dat brandstof uit Zimbabwe naar buurlanden is gesmokkeld, omdat Zimbabwe de goedkoopste voorraden in de regio had.

De regering probeert met dergelijke claims de ‘Operatie Ordeherstel’ te vergoelijken. Tijdens die campagne werden de afgelopen weken duizenden huizen en marktstalletjes platgewalst of in brand gestoken. Volgens de regering gaat het om illegaal gebouwde huizen en marktkramen van handelaren zonder vergunning. Zij zouden onder meer in benzine handelen. De campagne heeft er volgens de Verenigde Naties voor gezorgd dat zo’n 700.000 Zimbabwanen nu dakloos zijn en zonder inkomsten zitten.

Nu het gemotoriseerd vervoer in de stad voor een groot deel stil ligt, kost het mensen soms uren om op hun werk te komen, wat ook weer effect heeft op de productiviteit. Sommige werknemers komen pas tegen de middag op hun werk, zegt de eigenaar van een plaatwerkerij. Ik ben zelf een paar keer met een taxi naar mijn werk gegaan, omdat ik geen benzine had.

Zimbabwe verkeert al vijf jaar in een economische crisis. Volgens analisten is die onder meer te wijten aan het controversiële landonteigeningsprogramma van president Robert Mugabe en de hoge kosten van de Zimbabwaanse betrokkenheid bij de burgeroorlog in Congo. (JS/PD)